بررسی موضوع تاریخ

دسته بندي : علوم انسانی » تاریخ و ادبیات
واژه تاريخ و تعريف آن
واژه «تاريخ» ( History ) از زبان يونانى گرفته شده و هرودوت (هرودوتوس Herodotus ) مُبدع و «پدر تاريخ» شناخته شده است. تاريخ، از نظر هرودوت، به معناى مطالعه و يا بررسى روزگاران گذشته است. البته چيستى تاريخ از پرسش هايى است كه تاكنون پاسخى جامع، دقيق و مورد اتفاق نداشته، همه تعريف هاى آن با ايراد يا انتقادهايى رو به رو بوده است; زيرا گروهى معناى تاريخ را بس گسترده دانسته، احوال گذشته جهان و حتى پديده هايى كه انسان در آن مؤثر نيست، موضوع آن به شمار مى آورند; دسته اى آن را به وقايع مشهور و حوادث روزگار پادشاهان و دولت ها محدود مى كنند و جمعى مشخص ساختن احوال انبيا، ائمه (عليهم السلام) ، فرمانروايان، وزيران و حوادث بزرگى مانند جنگ ها و فتوحات بر حسب زمان را معناى اصطلاحى تاريخ مى دانند ابن خلدون، مورخ بزرگ، تاريخ را دانشى سرچشمه گرفته از حكمت و بيان گر سرگذشت ملت ها، سيرت پيامبران و سياست پادشاهان مى داند با در نظر گرفتن دو عنصر موضوعى تاريخ يعنى «انسان» و «زمان»، مى توان گفت: تاريخ مجموعه اى از اطلاعات خام يا تحليل شده درباره گذشته انسان ها است كه امورى چون نقل و تحليل هدايت، گمراهى، تكامل، انحطاط، پيروزى، شكست، خوشبختى يا بدبختى ملت ها را در بر دارد. از آن جا كه هر يك از تعريف هاى يادشده بُعد خاصى از تاريخ را بيان مى كند و از جهتى با اشكال جامع يا مانع نبودن رو به رو است و نيز به دليل گسترده شدن مسائل مربوط به تاريخ، برخى از انديش مندان، علوم مربوط به تاريخ را تقسيم كرده، براى هر قسم تعريفى خاص ارائه كرده اند. فيلسوف شهيد مطهرى(ره) تاريخ را يكى از منابع معرفت انسانى دانسته، علم تاريخ را به دو بخش نقلى و علمى تقسيم مى كند و قواعد استنباطى تاريخ علمى را به حال و آينده قابل تعميم مى داند.
تاريخ نقلى
تاريخ نقلى علم به وقايع و حوادث سپرى شده و آگاهى از اوضاع و احوال گذشتگان مى باشد. زندگينامه ها، فتحنامه ها و سيره ها، از اين مقوله است. علم تاريخ در اين معنا، به يك سلسله امور جزئى و فردى مربوط است; و در واقع علم به «بودن»هاست; چرا كه به گذشته تعلق دارد.
تاريخ علمى
تاريخ علمى يعنى مطالعه، بررسى و تحليل وقايع گذشته و استنباط قواعد و سنت هاى حاكم بر زندگى گذشتگان. در واقع محتواى تاريخ نقلى ـ حوادث و وقايع گذشته ـ «مبادى» و مقدمات اين علم شمرده مى شود و براى استنباط قوانين كلى و عمومى و كشف طبيعت حوادث تاريخى و روابط علّى و معلولى آن ها سودمند است