بررسی معماری کشور مصر

دسته بندي : فنی و مهندسی » معماری
مقدمه:
طي ساليان درازي كه از ساختمان هرم بزرگ گيزا مي گذرد، اين بناي باشكوه بارها و بارها مورد بازديد بزرگان، زورمندان تاريخ، اعم از خلفا، پادشاهان، فرمانروايان و سرداران قرار گرفته است. در اين راستا برخي با صدور فرمان تخريب و نابودي هرم و پاره اي نيز همراه با احساس شگفتي و ستايش بوده است.
يادآوري مي شود كه علي رغم كوششهاي فراواني كه تاريخ نويسان، پژوهشگران و مصرشناسان بعمل اورده اند، پيشينة تمدن و فرهنگ مصر باستان نيز تاكنون روشن نشده است.
تاريخ نويسان متعصب و تندروي مصري بر پاية گفته هاي كاهنين مبدأ تاريخ اين كشور باستاني را همزمان با آغاز فرمانروائي سلسله خدايان به سال
554/30 ق.م دانسته اند. اين در حالي است كه تاريخ نويسان بي طرف شروع تمدن و فرهنگ اين كشور را سال 5619 ق.م با آغاز فرمانروايي منس و تشكيل نخستين سلسله از فراعنه مي دانند. از اين رو نگارنده نيز در اين نوشتار ميانگين تاريخهاي ياد شده را كه از سوي اكثر تاريخ نويسان و مصرشناسان پرآوازه پذيرفته شده است، برگزيده و سال 4800 ق.م را تاريخ آغاز عمليات ساختماني هرم گيزا قرار داده است.
كشور باستاني مصر يا به گفته اي گهواره تمدن جهان ميان 23 تا 32 درجه عرض جغرافيايي شمالي و 25 تا 35 درجه طول جغرافياي شرقي قرار دارد (شكل 1).
اين كشور به طول تقريبي 1500 كيلومتر از شمال به درياي مديترانه، از جنوب به كشور سودان، از باختر به كشور ليبي و از خاور به درياي سرخ راه دارد. از گستره 990 هزار كيلومتر مربعي كه در بر دارد، تنها 250/31 كيلومتر مربع يا نزديك به 3 درصد آن قابل كشاورزي و 500/32 كيلومتر آن قابل سكونت است.
از آنجا كه بيشترين بخش از خاك كشور مصر را بيابانهاي سوزان و بي آب و علف تشكيل داده، تنها كرانه هاي رود نيل و بويژه دلتاي آن بهترين وموقعيت براي كشاورزي و سكونت در مصر و بخضي از قاره آفريقا را دارا مي باشد (شكل 2).
با درنظر گرفتن اين موقعيت جغرافيايي استثنايي، مصر مناسبترين منطقه براي مهاجرت اقوام گوناگون از كشورهاي همسايه بوده است.
جمعيت اين كشئر هم اكنون نزديك به 60 ميليون نفر مي رسد و پايتخت آن شهر قاهره است. اين شهر در مصر باستان به نام هاياپوليس ناميده يم شده است و ويرانه هاي آن نيز در نزديكي شهر قاهره مشاهده يم شود.
يادآوري مي شود كه فرمانروايان سلسله نوزدهم فراعنه پايتخت خود را به شهر تانيس در شمال شرقي دلتاي نيل جابجا نمودند، ولي پس از تسلط اعراب به مصر و به دستور عمر خليفه مسلمانان، پايتخت مصر بار ديگر به شهر قاهره كه از مركزيت بيشتري برخوردار بود انتقال يافت.
رود نيل با ويژگيهاي استثنائي خود پس از سرچشمه گرفتن از مناطق استوائي و گذشتن از كشورهاي مجاور به طول تقريبي 1000 كيلومتر در خاك مصر جريان دارد (شكل 3).
سطح آب نيل كه يكي از طولاني ترين رودهاي جهان بشمار مي رود، با طغيان ساليانه خود كه از اواسط خردادماه آغازب و تا پايان آذر ادامه دارد، نزديك به 9 متر بالا آمده و مواد رسوبي و حاصلخيز را همراه با جريان خود به كرانه ها و بويژه دلتاي آن حمل و شش تا ده هزار كيلومتر از هر سو كرانه ها را جهت كشاورزي آماده مي نمايد.
وزش بادي كه در كشور مصر به مدت سال از شمال به جنوب ادامه دارد، جابجايي اهالي و حمل و نقل فرآورده هاي كشاورزي را از راه رود نيل آسان مي نمايد.
مهمترين فرآورده هاي كشاورزي مصر عبارتند از گندم، جو، حبوبات، كنف و پنبه كه صادرات كشور رتا در بر مي گيرد. شايان گفتن است كه مصريان شايد نخستين قومي باشند كه پنبه را شناخته و آن را براي پوشش و لباس بكار برده اند (شكل 4).
فرآورده هاي كشاورزي و كاني در مصر باستان بازار تمامي كشورهاي كرانه درياي مديترانه را به دست گرفته و با نظام رايج داد و ستد به گونه پاياپاي اين فرآورده ها در برابر طلا و عاج معامله مي شده اند.
هرم بزرگ گيزا از زبان تاريخ نويسان و بازديدمنندگان
هرم بزرگ گيزا از زبان تاريخ نويسان مغرب زمين
اهرام سه گانه و بويژه هرم بزرگ كه در جهان به نام يكي از عجائب هفتگانه ناميده شده است، پس از پايان ساختمان كه متأسفانه از تاريخ دقيق آن آگاهي در دست نيست، بارها و بارها مورد تخريب افراد و گروههاي گوناگون قرار گرفته و ديگر بار به فرمان فراعنه و بزرگ مردان تاريخ مصر بهسازي و نوسازي گشته است.
در روند اين فراز و نشيب ها، براي آخرين بار پس از 2000 سال در سلسله نوزدهم فراعنه، به فرمان رامسس دوم فرعون دانشمند و هنرپرور، هرم مورد بهسازي بنيادين قرار گرفت، بخشهايي از اين ساختمان شگفت انگيز كه گمان مي رفت براي هميشه بايد از ديدي همگان پنهان بماند، برابر طرح اوليه ساختمان كه كاهنين مورد اعتماد به دست آمده بود، مهر و موم گشت و بدين سان ورود و بازديد از هرم ممنوع گرديد. با روي كار آمدن سلسله بيست و هفتم يا سلسله فراعنه ايراني هرم بار ديگر بازگشائي و بازديد از آن براي همگان آزاد اعلام شد.
هرودت نخستين تاريخ نويسي مي باشد كه هنگام عزيمت به ايران به دعوت خشايارشاه در سال 420 ق.م از مصر و اهرام بازديد نموده است. پس از بازديد هرودت از مصر، تاريخ نويسان پرآوزاة جهاني گزارشهاي گوناگوني در بارة اهرام منتشر نموده اند، ولي متأسفانه در اين راستا كمتر گزارشهاي مستندي كه بر پايه برگردان حروف هيروگليف استوار باشد مشاهده مي شوند.
در اين نوشتار كوشش بعمل آمده است كه تا حد امكان سخنان و ديدگاههاي نويسندگان و تاريخ نويساني را كه به برگردان حروف هيروگليف دسترسي داشته اند گردآوري و چكيدهاي از آنها را در اختيار خوانندگان گرامي فرار دهيم.
هرودت كه شايد بتواذن به گفته هايش در مقايسه با سخنان ديگر تاريخ نويسان در سده هاي پيش از ميلاد بهاي بيشتري داد، در پاسخ به اين پرسش كه چرا جسد فرعون در نخستين طبقه از واحد پنج اشكوبه اي كه به نام وي نامگذاري شده يافت نگرديده است مي گويد:
مصريان بر اين باور بودند كه روح پس از مدت زمان بسيار كوتاهي ديگر بار به كالبد حلول خواهد نمود. از اين رو جسد فرعون را نخست به صورت امانت در نخستين طبقه قرار دادندذ، تا در فرصتي مناسب به منزلگاه هميشگي خود كه سردابي در ژرفاي 10/58 متري از كف هرم مي باشد جابجا نمايند. آنان با تدابيري كه انديشيده بودند مي توانستند هنگام نياز اين سرداب را به وسيلة كانالي كه به رود نيل پيوند داشت از آب پر نموده و بدين سان جسد را از دستبرد و تاراج يغماگران برهانند.
از آنجا كه هرودت براي نخستين بار از احتمال وجود اين سرداب سخن گفته و محل ورود به سرداب نيز تا كنون كشف نشده است، سرداب ياد شده به نام سرداب فرضي هردوت ناميده شده است.