ماليات بر ارزش افزوده، روشها و آثار

دسته بندي : علوم انسانی » حسابداری
به اعتقاد آدام اسميت نظريه پرداز مكتب كلاسيكها معقولترين انواع ماليات، ماليات بر ارزش افزوده مي باشد كه از بهره مالكان، سود و مزد فاش مي شود. و بدين ترتيب اصل سهل الوصول بودن ، اصل عدالت، اصل شفافيت، اصل كارآيي، صرفه جويي و ... كه از اصول يك سيستم مارآمد مالياتي مي باشد فراهم مي آورد.

-مفهوم و روشهاي اعمال ماليات بر ارزش افزوده
ماليات بر ارزش افزوده (VAT) يك نوع ماليات غير مستقيم بر مصرف و فروش داخلي كالاها و خدمات است. اين نوع ماليات، ماليات چند مرحله اي مي باشد كه در هر مرحله بر اساس ارزش افزوده ايجاد شده ميزان ماليات محاسبه و اخذ مي گردد.
روشهاي ماليات بر ارزش افزوده عبارتند از:
الف)روش تجمعي
ب)روش تفريقي
در روش تجمعي از حاصل جمع عوايد نهادهاي توليد يعني دستمزد، اجاره، سود بانكي، سود بنگاه و... محاسبه مي شود در حالي كه در روش تفريقي از رابطه زير محاسبه مي شود.
ارزش افزوده تفريقي=ارزش كل معاملات- ارزش معاملات واسطه اي
و روشهاي دوگانه ذكر شده به دو شيوه مستقيم و غير مستقيم اعمال مي گردد و در شيوه مستقيم كل ارزش افزوده در هر مرحله محاسبه و مبناي ماليات قرار مي گيرد و در روش غير مستقيم اجزاء توليد كننده ارزش افزوده مبنا قرار مي گيرد. كه به اين اساس چهار شيوه كلي اعمال ماليات بر ارزش افزوده وجود دارد
1-روش تجمعي مستقيم. 2-روش تجمعي غير مستقيم. 3-روش تفريقي مستقيم
4-روش تفريقي غير مستقيم.
در وضعيت موجود در ايران نظام مالياتي بصورت اعم و ماليانهاي غير مستقيم به صورت اخص از كارآيي لازم برخوردار نمي باشد و درصد بالايي از مالياتهاي غير مستقيم اخذ شده از نفت و فرآورده هاي نفتي مي باشد در صورتي كه شركت نفت دولتي بوده و قيمت گذاري محصولات آن توسط دولت صورت مي گيرد از طرفي بخش هاي خدماتي مخصوصا تجارت كه رشد چشم گيري داشته است از پرداخت ماليات خودداري و بخشهاي صنعت با توجه به مولد بودن آن و عدم كارآيي لازم در رقابت در سطح جهاني مالياتهاي متعددي پرداخت مي نمايد. بنابراين جاشيه سود در فعاليتهاي خدماتي بالاتر از بخشهاي صنعت مي باشد كه اين امر رشد نزولي سرمايه‌گذاري در اين بخش را فراهم آورده است.
با اين وصف به نظر مي رسد كه طراحي و اجرا يك نظام مالياتي جامع نظير ماليات بر ارزش افزوده مي تواند مؤثر واقع شود و مزايايي داشته باشد كه اين مزايا بصورت خلاصه عبارتند از عدالت مالياتي، رفع نارسائيها در سازمان مالياتي، تشويق صادرات، تشويق سرمايه گذاري و ايجاد تعادل بخشي در توليد ناخالص داخلي.
قدر مسلم روش ماليات بر ارزش افزوده با توجه به جديد بودن و گسترده بودن پايه‌هاي مالياتي نياز به برنامه ريزي داشته و مي بايستي از طريق آموزش كاركنان، بهره گيري از سيستم كامپيوتري و يكپارچه نمودن اطلاعات مالياتي، طبقه بندي فعاليتهاي اقتصادي و اطلاع رساني از پيش شرطهاي موفقيت ماليات بر ارزش افزوده در كشور ما مي باشد.

نقد مقاله:
از مشخصات عمده كشورهاي در حال توسعه اقتصادي بيمار و عدم كارآيي نظام مالياتي اين كشورها مي باشد و دولتها ماليات را صرفا منبعي درآمدي جهت تأمين هزينه ها تلقي مي نمايند در حالي كه در هر كشوري تركيب و نرخ و شيوه وصول مالياتها مهمترين ابزار سياستهاي مالي مي باشد. يكي از عوامل مهم و غير قايل انكار در ناكار آمدي نظام مالياتي كشور ما ساختار و فعاليت شركتهاي دولتي مي باشد كه با برخورداري از امكانات و بودجه زياد در بازارهاي انحصاري و حجم عظيم فعاليت ماليات ناچيزي مي پردازند لذا به نظر مي رسد كه اگر ساختار اقتصادي كشور نظير فعاليتهاي موجود شركتهاي دولتي، عدم گسترش خصوصي سازي به معناي واقعي و وجود بنيادها و سازمانهايي كه از امكانات اقتصادي و دانشهاي اقتصادي استفاده مي نمايند و از پرداخت ماليات معاف مي باشند... اصلاح نگردد روش ماليات بر ارزش افزوده نيز كارآيي لازم را نخواهد داشت.