شيوه های نوين در آموزش عالی

دسته بندي : علوم انسانی » روانشناسی و علوم تربیتی
چکيده
گرايش شديد و روزافزون نسبت به آموزش الکترونيکی حاکی از مزايای مختلف اين روش نسبت به روشهای سنتی آموزش است. اما بايد به اين نکته هم توجه داشت که شايد هيچگاه کامپيوتر و روشهای آموزش الکترونيکی نتواند کاملا" جايگزين آموزش چهره به چهره شوند. آنچه مهم است اين است که بدانيم آموزش الکترونيکی دقيقا" چيست و چه مزايايی دارد و باتوجه به محدوديتهايی که دارد، در چه مواردی استفاده از آن توصيه می شود. بر خلاف ساير شيوه های آموزش از راه دور، آموزش الکترونيکی تجربه منحصر به فرد استفاده همزمان از سه شيوه آموزش يعنی ديداری، شنيداری و متنی را فراهم می کند. خصوصيت منحصر به فرد ديگر اين شيوه آموزشی که به مدد پيشرفت تکنولوژی فراهم گرديده است، کارايی بيشتر آموزش و مخاطبينی است که نه در يک منطقه ياکشور خاص، بلکه در سرتاسر جهان پراکنده اند. بعلاوه، با تبديل تدريجی آموزش از طريق وب به استاندارد آموزش الکترونيکی، هزينه های انتشار و توزيع برنامه های آموزشی بسيار کاهش يافته است. آموزش الکترونيکی همچنين امکان آموزش خصوصی را فراهم می کند. چيزی که با استفاده از رسانه های چاپی امکان پذير نيست و بصورت حضوری نيز هزينه بسيار زيادی در بر خواهد داشت. خصوصيت ديگر آموزش الکترونيکی در اين است که اين امکان را برای دانشجو فراهم می کند تا به ميل خود ومتناسب با توان يادگيريش سرعت پيشرفت درسی را تعيين کند. دراين شيوه آموزش، دانشجويانی که از سطح اطلاعاتی بالاتری برخوردارند می توانند مطالب ساده تر را بسرعت بگذرانند درحالی که دانشجويان ضعيفتر می توانند وقت بيشتری را صرف يادگيری همان مطالب کنند. اين امر درمقايسه باکلاسهای حضوری، موجب کاهش اضطراب و نگرانی اين گونه دانشجويان ناشی از عدم توانايی همگامی با ساير دانشجويان می شود. در اين مقاله سعی می شود تا با نگاهی اجمالی بر تاريخچه آموزش الکترونيکی و سير تحولات آن و همچنين شيوه های مختلف آموزش الکترونيکی و مزايای آنها، معروف ترين و متداول ترين انواع آموزش الکترونيکی يعنی آموزش با استفاده از لوح های فشرده و آموزش از طريق وب معرفی شده و در مورد مزايا و معايب هريک توضيح داده شود.

مقدمه
گرايش شديد و روزافزون نسبت به آموزش الکترونيکی حاکی از مزايای مختلف اين روش نسبت به روشهای سنتی آموزش است. اما بايد به اين نکته هم توجه داشت که شايد هيچگاه کامپيوتر و روشهای آموزش الکترونيکی نتواند کاملا" جايگزين آموزش چهره به چهره شوند. آنچه مهم است اين است که بدانيم آموزش الکترونيکی دقيقا" چيست و چه مزايايی دارد و باتوجه به محدوديتهايی که دارد، در چه مواردی استفاده از آن توصيه می شود. تاريخچه آموزش الکترونيکی تاريخچه آموزش الکترونيکی به چند دهه قبل بازمی گردد هرچند که در آن زمان با اين نام شناخته نمی شد. در نخستين شکل آن، اطلاعات در کامپيوترهای بزرگ موسوم به مين فريم ذخيره شده بود و دسترسی به آنها از طريق ترمينال های ابتدايی و تک رنگ که تنها قادر به نمايش متون سبزرنگ بودند امکان پذير بود. اما با اختراع اولين کامپيوترهای شخصی و علی الخصوص ساخت و پيشرفت مرورگرهای وب تحول بسيار بزرگی در تکنولوژی آموزشی ايجاد گرديد. بعضی اشخاص و سازمانها به سرعت خود را با آخرين تغييرات تکنولوژي تطبيق می دهند؛ در حالی که برای بيشتر سازمانها زمان زيادی برای ارزيابی، خريد و به کارگيری سخت افزارها و نرم افزارهای جديد لازم است. اين بدان معناست که همواره تکنولوژی های قديمی، معمول و جديد توسط افراد و سازمانهای مختلف مورد استفاده هستند. به دليل نقش مهم و اساسی وسايل ذخيره و انتقال اطلاعات در آموزش الکترونيکی در ابتدا به معرفی آنها پرداخته می شود. فلاپی ديسک ها در اواخر دهه 80 و اوايل دهه 90 ميلادی، برنامه های آموزشی عمدتا" بر روی فلاپی ديسک ها عرضه می شدند. هر فلاپی ديسک 5/3 اينچی ظرفيت ذخيره سازی 44/1 مگابايت اطلاعات را دارد که تقريبا" معادل 5/1 ميليون حرف يا 700 صفحه متن معمولی است. نرم افزارهای ذخيره سازی اطلاعات می توانند اين مقدار را تقريبا" به پنج برابر افزايش دهند اما در اين حالت برای دسترسی به اطلاعات بايد ابتدا با استفاده از همان نرم افزارها مطالب بر روی ديسک سخت کامپيوتر نصب شوند. با توجه به حجم زياد فايل های صوتی و تصويری نمی توان برای ذخيره برنامه های چند رسانه ای به راحتی از فلاپی ديسک ها استفاده نمود زيرا بدون استفاده از نرم افزارهای فشرده سازی، بر روی هر ديسکت می توان تنها حدود 6 ثانيه فيلم با کيفيت پايين ذخيره کرد. به همين دليل برنامه های آموزشی اوليه که بر روی فلاپی ها عرضه می شدند عمدتا" مبتنی بر متن و با استفاده محدود از تصاوير ساده بودند. البته اين بدين معنی نيست که نمی توان از فلاپی ديسک برای عرضه برنامه های چند رسانه ای آموزشی استفاده کرد بلکه بدان معنی است که برای ارائه يک برنامه آموزشی ساده چندرسانه ای به تعداد بسيار زيادی ديسکت نياز است. البته انواع جديد تر فلاپی ديسک ها (مانند زيپ ديسک ها يا سوپر ديسک ها)که قابليت ذخيره سازی بسيار بيشتری دارند نيز به بازار آمده اند اما به دليل نياز روزافزون به وسايل ذخيره سازی با ظرفيت و سرعت بسيار بالاتر، امروزه ديگر کمتر از فلاپی ديسک ها برای عرضه برنامه های آموزش الکترونيکی استفاده می شود. CD-I سي دی آی كه به معناي "ديسک فشرده تعاملی" است يک سيستم چند رسانه ای است که در اواخر دهه 1980 ميلادی به بازار آمد و برای استفاده در خانه، مدرسه و تجارت طراحی شده بود. دستگاه گرداننده سی دی آی نسبتا" ارزان بود و همانند دستگاههای ويديوئی وی سی آر مستقيما" به تلويزيون متصل می شدند. اين ديسکها می توانستند متن، صدا، تصوير و فيلم های ويديوئی ذخيره شده بر روی خود را بصور تمام صفحه نمايش دهند. محبوبيت زياد سی دی آی در آن زمان، بيشتر به خاطر قيمت بسيار پايين و سادگی استفاده از آن در مقايسه با کامپيوترهای دارای سی دی رام و مجهز به سيستم چند رسانه ای بود. بعلاوه کيفيت نمايش برنامه های چند رسانه ای از طريق آن بسيار بالاتر از سی دی رام بود. عمده ترين مشکل در استفاده از اين وسيله در آموزش الکترونيکی، عدم وجود ديسک سخت يا وسيله ذخيره سازی اطلاعات مورد نياز مانند فلاپی ديسک به منظور ذخيره نتايج تمرينات فراگيران يا يادداشت های آنها بود. بنابراين، با کاهش سريع قيمت کامپيوترهای مجهز به سيستم های چند رسانه ای، به شدت از محبوبيت اين وسيله کاسته گرديد. CD-ROM لوح فشرده يا سي دی رام که به معنای "ديسک فشرده فقط خواندنی" است؛ وسيله ای برای انتقال برنامه های چند رسانه ای به يک کامپيوتر شخصی می باشد. هر سی دی رام معمولی ظرفيت ذخيره سازی 650 مگابايت اطلاعات و يا به بيان ديگر ظرفيتی معادل 450 فلاپی ديسک را دارد. بر روی هر سی دی رام می توان حدود 70 دقيقه فيلم با کيفيت پايين ذخيره نمود. به دليل ظرفيت بالا، سی دی رام ها وسيله ای ساده و ارزان برای انتقال فايل ها و برنامه های حجيم از قبيل فايل های صوتی، تصويری و انيميشن های پيچيده درآمده است. در اواسط دهه 1990 ميلادی، برنامه های آموزش الکترونيکی عمدتا" بر روی سی دی رام ها ارائه می شدند. DVD-ROM دی وی دی رام يا "ديسک ويديوئی ديجيتال فقط خواندنی"در واقع سی دی رام های سريعتر و پرظرفيت تری هستند که به تدريج جايگزين سی دی های معمولی می شوند. دی وی دی رام ها از نظر شکل ظاهری کاملا" شبيه سی دی رام معمولی هستند با اين تفاوت که می توانند 7/4 گيگابايت اطلاعات يا 2 ساعت و 17 دقيقه فيلم ويديوئی با کيفيت بسيار بالا بر روی خود ذخيره کنند. تکنولوژی دی وی دی رام امروزه جايگزين تکنولوژی سی دی رام شده و به استاندارد کامپيوترهای جديد تبديل شده است. دستگاههای گرداننده دی وی دی رام به گونه ای طراحی شده اند که با استفاده از آنها می توان سی دی های معمولی قديمی را نيز مورد استفاده قرار داد.