بررسی نقش مبادله الكترونيكي داده ها در تجارت الكترونيك

دسته بندي : فنی و مهندسی » کامپیوتر و IT
چكيده
در ابتدای هزاره سوم، جهان دوران جدید و تازه ای را تجربه می كند. تحولات سریع و گسترده در تمام ابعاد باعث گردیده که ارتباطات سریعتر و وسیعتر صورت پذیرد. تجارت نیز از این قاعده مستثنی نیست و در سطحی گسترده و با سرعت بسیار متحول شده است. با فراگيرشدن اينترنت و همگانى‌شدن تجارت الکترونيکى و عدم نياز به سرمايه‌گذارى زياد در پياده‌سازى تجارت الکترونيکى براى شرکت‌ها و سازمان‌هاى کوچک و متوسط، استفاده‌کنندگان EDI را برآن داشته است گردش فرآيندهاى تجارى خود را به‌سمت تجارت الکترونيک هدايت نمايند و از آن به عنوان ابزاري براي ايجاد تغيير در شيوه هاي عملياتي سازمانها استفاده كنند. در اين فرآيند تنها حذف معاملات كاغذي مطرح نيست، بلكه ايجاد تحول درنحوه انجام معاملات سازمانها با طرفهاي تجاري نيز مورد نظر است و اين خود موجب بازسازي فرآيند هاي درون سازماني مي شود. در حقيقت بالاترين سطح بهره وري و كارآيي زماني حاصل مي شود كه اين فن آوري پس از بررسي هاي كامل و تجزيه و تحليل فرآيندهاي درون سازماني اجرا شود و پس از برقراري آن نيز فرآيندها به طور مداوم مورد بازنگري و بازسازي قرار گيرند این مقاله ضمن معرفي مبادله الكترونيكي داده¬ها به بررسی نقش آن در تجارت الكترونيك پرداخته و در خاتمه محدوديتهاي اجراي آن ذكر شده است.
كليد واژه – تجارت الكترونيك، مبادله الكترونيك داده¬ها(EDI) ، اينترنت، شبكه ارزش افزوده (van)


مقدمه
تغییرات عمیقی در روابط اقتصادی بین افراد، شرکت ها و دولت ها به وجود آمده است. مبادلات تجاری بین افراد با یکدیگر، شرکت ها با یکدیگر و افراد با شرکت ها و دولت ها به سرعت از حالت سنتی خود که عمدتاً مبتنی بر مبادله اطلاعات بر مبنای اسناد و مدارک کاغذی بوده خارج شده و به سوی انجام مبادلات از طریق بهره گیری از سیستم های الکترونیکی در حرکت است. ازاين‌رو در سطح کشورها و مراجع بين‌المللى درجهت زدوده‌شدن روش‌هاى مبتنى بر کاغذ، روش‌هاى نوينى با توجه به پيشرفت علوم رايانه‌اى و مخابراتى ابداع شده است که زمينه تجارت الکترونيک، انتقال اطلاعات تجارى بدون کاغذ و انجام فعاليت‌هاى تجارى به‌طور مستقيم ازطريق رايانه‌ها از دستاوردهاى آن است. در راستاى رسيدن به اهداف مذکور EDI محور اصلى و يا به‌عبارتى ستون فقرات تجارت الکترونيک محسوب مى‌شود. EDI مخففElectronic Data Interchange و به ‌معناى مبادله الکترونيکى داده‌ها است. مبادله الكترونيكي داده¬ها تبادل‌ داده‌هاي‌ تجاري‌ در يك‌ الگوي‌ استاندارد شده‌ ميان‌ رايانه‌هاست. در تبادل‌ الكترونيكي‌ داده‌ها، اطلاعات‌ بر اساس‌ يك‌ الگوي‌ مشخص‌ كه‌ به‌وسيله‌ طرفين‌ مبادله‌كننده‌ مشخص‌ شده‌ است‌ سازماني‌ مي‌شوند به‌طوري‌ كه‌ اجازه‌ مي‌دهند رايانه‌ها بدون‌ دخالت‌ مبادله‌ را صورت‌ دهند و نيازمند هيچ‌گونه‌ دخالت‌ عامل‌ انساني‌ يا ورود مجدد اطلاعات‌ در دو سر مسير نيستند. در واقع EDI ابزاري الكترونيكي براي شركت ها محسوب مي شود تا بتوانند مستندات تجاري خود را در بستري الكترونيكي رد وبدل نمايند. در صحنه تجارت جهاني، تجارت الكترونيكي و مبادله الكترونيكي داده ها به عنوان « راز بقاء » مطرح شده و امروزه كشورها شديداً به دنبال مجهز شدن به ابزار استفاده از اين سيستم هستند. مبادله الكترونيكي داده ها سيستمي يكجانبه و بسته نيست بلكه بهره¬مندي و كاربرد آن مستلزم مشاركت جمعي و داوطلبانه كليه شركاي تجاري ذيربط است. بايد به گونه اي عمل كرد تا شركتها و بنگاه هاي تجاري بزرگ و كوچك كه منابع مالي متنوعي در اختيار دارند در اين فناوري شركت كرده و در انزوا قرار نگيرند. هدف از كاربرد این فناوری، ارتقای كارایی شركتها از طریق بهبود جریان اطلاعات است. مقاله حاضر تلاش دارد تا ضمن معرفي مبادله الكترونيكي داده¬ها، به بررسی نقش آن در تجارت الكترونيك بپردازد.

بيان مساله و اهميت و ضرورت تحقيق
براي دسترسي آسان و سريع و مطمئن به اطلاعات تجاري و فرصتهاي سرمايه گذاري و انجام معاملات بازرگاني در حداقل زمان و هزينه ممكن و رسيدن به رشد و توسعه اقتصادي پايدار و داشتن سهم بيشتر در تجارت جهاني، مجهز شدن به فن آوريها و ابزار و امكانات و زير ساختارهاي اساسي براي بهره¬گيري از شيوه¬هاي نوين تجارت، امري ضروري است. تجارت الكترونيك و مبادله الكترونيكي داده ها (EDI)از جمله شيوه هايي است كه تحقق آن تحولي عظيم در ساختار اقتصادي كشور ايجاد خواهد كرد[1]. شركت¬ها و سازمان‌ها همواره نسبت به تحولات محیط بیرون حساس بوده و بهترین گزینه‌ها را در بهترین زمان برای دست‌یابی به منفعت و موقعیت بهتر در رقابت انتخاب می‌نمایند که باعث ایجاد فاصله بزرگی با سایر سازمان‌هایی خواهد شدک که درک مناسبی از تحولات محیطی به‌خصوص فناوری‌‌ها ندارند. برخورداری بنگاه‌های اقتصادی از فناوری اطلاعات و ورود به عرصه تجارت الکترونیکی در دهه اخیر نه به عنوان یک کیفیت و رویکرد انگیزشی بلکه یک رویکرد پایه‌ای تلقی شده و در عرصه رقابت هوشمندانه موجود در تمامی عرصه‌های خدماتی و تولیدی یک ضرورت برای بقاء و تداوم حضور در صنعت می‌باشد. همچنين مهمترين پيامد جهاني شدن اقتصاد كشورها رشد تجارت الكترونيك است كه عناصر آن بازار الكترونيك، تبادل الكترونيك داده و تجارت اينترنتي هستند كه مبين ارتباط تنگاتنگ بين فناوري اطلاعات و ارتباطات با فرايندهاي بازار و مديريت است. بنابراين، براي باقي ماندن مديران در عرصه رقابتهاي اقتصادي بايد ابزارهاي مختلف اطلاعاتي و ارتباطي با ديدي روشن و طبق نيازهاي سازمان تامين و راه اندازي شوند. درنهايت آنچه در راستاي تجارت الكترونيك براي مديران داراي اهميت است بسترسازي مطلوب براي توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در ساختار سازماني توأم با شناخت كافي و نگرش مثبت مديران به ضرورتهاي حضور اين پديده در روند فعاليتهاي سازمان است. تجارت بين المللي در حال تحولي شگرف و عميق است و كشورهايي كه به تكنولوژي تجارت الكترونيكي و مبادله الكترونيكي داده ها نائل نشوند از محيط تجارت جهاني حذف و منزوي خواهند شد.
1- تاريخچه
استفاده از فناوري هاي الکترونيکي در زمينه امور بازرگاني پيشينه اي نسبتا طولاني دارد. اولين تلاش ها در اين زمينه از سال ١٩٦٥ م. آغاز شده است. امکان دريافت پول از دستگاه هاي خود پرداز و خريد از طريق کارت هاي اعتباري از ابتدايي ترين اقدامات انجام گرفته در اين زمينه هستند (Moll and Licker,2001) [2].
اين روند با ايجاد سيستم هاي ميان سازماني که امکان تبادل اطلاعات بين سازمان ها و هدايت الکترونيکي کسب و کار را فراهم كردند دنبال شد[3 ] (Senn,2000).
در سالهاي نخستين دهه ٩٠ نياز به مبادله اطلاعات تجاري ميان شرکت هاي بزرگ به حدي جدي شد که پيش از توسعه تکنولوژي هاي مبتني بر اينترنت، خود اين شرکت ها اقدام به ايجاد شبکه هاي کامپيوتري با سطوح دسترسي محدود كردند. در آن زمان اين روش مبادله اطلاعات مبادله الکترونيکي داده ها يا EDI ناميده شد. ايجاد و توسعه اينترنت بستر مناسبي براي انتقال اطلاعات با حجم زياد ميان کشورها، سازمانها و افراد با يکديگر ايجاد كرد. اين بستر همان چيزي بود که امکان بازرگاني الکترونيکي را فراهم آورد . [4](Vadapalli, 1998) دانشمندان علوم ارتباطات توسعه تجارت الکترونيکي را از يکسو مرتبط به گسترش قابليت هاي فناوري اطلاعات و از سوي ديگر وابسته به کاهش هزينه هاي مترتب به استفاده از اين فناوري مي دانند. از اين ديدگاه فناوري اطلاعات در دوره موسوم به عصر اينترنت قراردارد.
اجزاي مبادله الكترونيكي
سه جزء اصلي در مبادله الكترونيكي داده ها عبارتند از [7] :
1. استانداردهاي مبادله الكترونيكي داده ها
2. نرم افزار مبادله الكترونيكي داده ها
3. شبكه هاي طرف ثالث جهت برقراري ارتباط