شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر بر رقابت پذیری محصولات کشاورزی از دیدگاه صادرکنندگان مشهد

دسته بندي : علوم انسانی » مدیریت
شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر بر رقابت پذیری محصولات کشاورزی از دیدگاه صادرکنندگان مشهد با استفاده از مدل الماس پورتر ( مطالعه موردی:محصول کشمش)

چکیده
شاید یکی از مهم¬ترین مباحث اقتصادی روز در سراسر دنیا بحث رقابت¬پذیری و ارتقای وضعیت صنایع مختلف برای بقا و رشد در عرصه متلاطم بازارهای جهانی باشد. بحث آسیب¬پذیری اقتصاد تک محصولی و لزوم توجه به صادرات غیرنفتی در ایران از دیرباز مطرح بوده، اما جهش قابل ملاحظه¬ای در این راستا صورت نگرفته است. ایران با توجه به وسعت خاک، تنوع آب¬و¬هوا و استعدادهای بالقوه نیروی انسانی در زمینه¬های مختلف بخش کشاورزی، در تولید بسیاری از محصولات زراعی و درختی از جمله کشمش که مورد بحث است، مزیت دارد. ایران بعد از ایالات متحده و ترکیه در رتبه¬ی سوم تولید جهانی کشمش و بعد از ترکیه در رتبه¬ی دوم صادرات جهانی کشمش قرار دارد. بنابراین با توجه به اهمیت اقتصادی و اجتماعی صادرات کشمش در اقتصاد ملی و استعدادهای بالقوه فراوان کشور برای ارتقای کمی و کیفی این محصول و با عنایت به رقابت¬های جهانی در زمینه بازار این محصول و پتانسیل بالای این محصول برای صادرات، هدف این پژوهش شناسایی و رتبه¬بندی عوامل موثر بر رقابت¬پذیری محصول کشمش از دیدگاه صادرکنندگان مشهد با استفاده از مدل الماس پورتر می¬باشد.
این پژوهش از نوع تحقیقات توصیفی-کاربردی است که شامل 6فرضیه اصلی می¬باشد. در این تحقیق از آزمون-های tتک نمونه¬ای و آزمون مقایسه میانگین دو جامعه مستقل، آزمون مقایسه میانگین چند جامعه برای بررسی فرضیه¬ها و از نرم¬افزار amus برای تجزیه و تحلیل داده¬ها استفاده شده است. جامعه آماری مورد مطالعه در این تحقیق، مدیران بازاریابی و فروش شرکت¬های صادرکننده محصولات کشاورزی در شهر مشهد هستند و براساس آخرین آمار موجود در سال 1392تعداد شرکت¬های صادرکننده محصولات کشاورزی در شهر مشهد 10عدد و تعداد مدیران بازاریابی و فروش این شرکت¬ها 70نفر می¬باشد، بنابراین جامعه آماری محدود می¬باشد در نتیجه کل جامعه آماری این تحقیق به عنوان نمونه انتخاب شد.
یک پرسش¬نامه (شامل 33 سوال) جهت جمع¬آوری اطلاعات میدانی طراحی گردید. قابلیت اعتبار و اطمینان پرسش¬نامه بدست آمد و از 6 فرضیه، 5فرضیه تایید شدند و 1فرضیه رد گردید. نتیجه¬ای که از تجزیه و تحلیل داده¬ها گرفته شد، نشان داد که 5متغیر (شرایط عامل، شرایط تقاضا، وضعیت صنایع مرتبط و حمایت¬کننده، استراتژی شرکت، ساختار و رقابت و دولت) با رقابت¬پذیری رابطه مستقیم و معنادار دارند و متغیر اتفاقات پیش¬بینی نشده بر روی رقابت-پذیری بی تاثیر است و نمی تواند رقابت پذیری را تبیین نماید.

مقدمه
در دنیای امروز، افزایش سطح زندگی و رفاه افراد یک کشور به میزان رقابت¬پذیری شرکت¬ها و بنگاه¬های اقتصادی بستگی دارد که در آن کشور فعالیت می¬کنند. رقابت¬پذیری در ساده¬ترین تعریف عبارت از توانایی تولید و عرضه کالاها و خدمات به¬گونه¬ای مناسب¬تر و کارامد¬تر از رقباست. رقابت¬پذیری بخش صنعت و تجارت اهرم رشد اقتصادی کشورهای دنیا اعم از توسعه¬یافته یا درحال¬توسعه است (علمی و قریشی¬زاده، 1389).
امروزه برنامه توسعه صادرات غیرنفتی با توجه به بحران¬های اقتصادی کشورهای متکی بر درآمدهای نفتی در سرلوحه برنامه¬های اقتصادی این کشورها قرار گرفته است. رشد و توسعه صادرات محصولات غیرنفتی شامل محصولات و کالاهای مختلفی است که افزایش در تنوع آن از مهمترین سیاست¬های اتخاذ شده در برنامه توسعه اقتصادی- اجتماعی کشور می¬باشد که نیل به این هدف مهم به میزان زیادی بستگی به توان تولیدی و قدرت رقابتی محصولات تولید شده در بازارهای جهانی دارد (مظهری، یزدانی وافتخاریان، 1384).به طور نسبی صادرات کالاهای کشاورزی نقش اصلی در تامین درآمد حاصل از صادرات غیرنفتی ایفا نموده¬اند از بین محصولات کشاورزی، توجه به صادرات خشکبار نسبت به گذشته افزایش یافته، چون از زمان¬های دور کشور ما جزء یکی از صادرکنندگان شناخته¬شده خشکبار بوده، که محصولاتش مورد پسند بازارهای جهانی قرار می¬گرفته است، خشکبار از جمله کشمش، قبلا به صورت سنتی تهیه و صادر می¬شد در حال حاضر تولید و صادرات آن با تکنولوژی جدید و مدرن همراه شده و جزء یکی از منابع تامین¬کننده درآمدهای ارزی کشور قرار گرفته¬ است (راسخ جهرمی، 1386).
فصل اول این پژوهش، به بیان چهارچوب و محدوده تحقیق اختصاص دارد. در این فصل، محقق با بیان دلایل ضرورت و اهمیت موضوع تحقیق، فلسفه و هدف انجام چنین پژوهشی را بازگو می¬کند و فرضیاتی را که در ذهن می-پرورد ارائه می¬نماید. بدین ترتیب سعی می¬کند تا خواننده را به ضرورت انجام چنین تحقیقی واقف سازد و با بیان کلیاتی از مدل بکار گرفته شده در تحقیق، مکان و زمانی که صرف پژوهش شده، نتایج مورد بررسی و......... خواننده را در جریان فرایند کار و چگونگی انجام پژوهش برای رسیدن به یک نتیجه معین، قرار دهد.

فهرست مطالب
فصل اول:کلیات
عنوان
مقدمه
بیان مساله
اهمیت تحقیق
اهداف و سوالات تحقیق
هدف تحقیق
سوالات تحقیق
فرضیه های تحقیق
بررسی اجمالی پیشینه داخلی و خارجی
پیشینه داخلی
پیشینه خارجی
تعریف واژه های کلیدی
رقابت پذیری
شرایط عامل
شرایط تقاضا
صنایع مرتبط و حمایت کننده
استراتژی شرکت، ساختار و رقابت
دولت
شانس (اتفاقات پیش¬بینی¬نشده)
صادرکننده
خلاصه و نحوه فصل¬بندی پایان¬نامه
فصل دوم:ادبیات موضوع
مقدمه
مبانی نظری تحقیق
تعریف مزیت رقابتی
نظریه مرکانتلیست¬ها
نظریه مزیت مطلق
نظریه مزیت نسبی
نظریه وفور عوامل تولید
تئوریهای جدید تجارت بین¬الملل
نظریه صرفه¬جویی های حاصل از مقیاس
نظریه چرخه حیات محصول
مزیت رقابتی ملی
رقابت جهانی
مفهوم رقابت پذیری
مدل الماس مزیت رقابتی ملی
شرایط عوامل تولید
شرایط تقاضا
ترکیب تقاضای داخلی
الگوی تقاضای یک بخش
خریداران زیاده طلب و سختگیر
پیش بینی نیازهای خریداران
اندازه و الگوی رشد تقاضای داخلی
مکانیسم های بازاریابیکه می توانند ترجیحات محلی یک کشور را به بازارهای خارجی مرتبط سازند..
صنایع مرتبط و پشتیبان
استراتژی و ساختار شرکت و رقابت در محیط
دولت
شانس یا بخت
چکیده مدل الماس رقابت ملی پورتر
پیشینه داخلی
پیشینه خارجی
خلاصه فصل
فصل سوم:روش شناسی تحقیق
مقدمه
سوالات تحقیق
فرضیه های تحقیق
روش تحقیق
قلمرو تحقیق
قلمرو موضوعی
قلمرو مکانی
قلمرو زمانی
جامعه و روش نمونه گیری
روش جمع آوری اطلاعات .
ابزار جمع آوری اطلاعات .
مقیاس لیکرت
روایی
پایایی (قابلیت اعتماد)
متغیرهای تحقیق
طرح آزمون آماری فرضیه های تحقیق
آمار تحلیلی مورد استفاده
آزمون tتک نمونه ای
آزمون t دو نمونه ای مستقل
آزمون مقایسه میانگین چند جامعه (ANOVA)
مدلسازی معادلات ساختاری
آزمون نرمال بودن داده ها
مدل های عاملی تاییدی
مدل های عاملی تاییدی مرتبه اول
انواع متغیرها در مدل های عاملی مرتبه اول
انواع پارامترهای آزاد در مدل های عاملی مرتبه اول
شاخص های برازش و اصلاح مدل
خلاصه فصل
فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها
مقدمه
یافته های توصیفی
توزیع فراوانی متغیر جنسیت در نمونه
توزیع فراوانی متغیر وضعیت تاهل پاسخ دهندگان در نمونه
توزیع فراوانی متغیر سن پاسخ¬دهندگان در نمونه
توزیع فراوانی متغیر سطح تحصیلات در نمونه
توزیع فراوانی متغیر درآمد پاسخ¬دهندگان در نمونه
توزیع فراوانی متغیر رشته تحصیلی پاسخ¬دهندگان در نمونه
آزمون نرمال بودن داده¬ها
آزمون مدل پژوهش
برآورد پارامترها و تفسیر آن¬ها
شاخص های کلی برازش
اصلاح مدل
شاخص های کلی برازش مدل اصلاح شده
رتبه بندی عوامل موثر بر رقابت¬پذیری
یافته های جانبی پژوهش .
آزمون t تک نمونه ای
آزمون مقایسه میانگین دو جامعه مستقل
تجزیه و تحلیل میانگین عامل¬ها براساس جنسیت
تجزیه و تحلیل میانگین عامل¬ها براساس وضعیت تاهل
آزمون مقایسه میانگین چند جامعه (ANOVA)
مقایسه میانگین عامل¬ها با توجه به سن
مقایسه میانگین عامل¬ها با توجه به تحصیلات
مقایسه میانگین عامل¬ها با توجه به درآمد
مقایسه میانگین عامل¬ها با توجه به رشته تحصیلی
خلاصه فصل
فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادات
مقدمه
نتایج و یافته های تحقیق
نتایج آزمون فرضیه های آماری
نتیجه گیری و پیشنهادات در راستای فرضیات تحقیق
پیشنهاداتی برای انجام تحقیقات آتی
محدودیت های تحقیق
خلاصه فصل پنجم
منابع و ماخذ
منابع فارسی
منابع انگلیسی
پیوست¬ها
خروجی نرم¬افزارهای Amos و Spss

فهرست جداول
جدول 2-1 اجزای عوامل تعیین¬کننده مزیت رقابتی ملی
جدول 3-1 قلمرو زمانی تحقیق
جدول 3-2 سرفصل سوالات پرسش¬نامه
جدول 3-3 محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای گویه¬های پرسش¬نامه
جدول 3-4 آزمون تعیین اعتبار با کمک ضریب آلفای کرونباخ
جدول 3-5 معرفی متغیرها
جدول 4-1 توزیع فراوانی متغیر جنسیت در نمونه
جدول 4-2 توزیع فراوانی متغیر وضعیت تاهل پاسخ¬دهندگان در نمونه
جدول 4-3 توزیع فراوانی متغیر سن پاسخ¬دهندگان در نمونه
جدول 4-4 توزیع فراوانی متغیر سطح تحصیلات پاسخ¬دهندگان در نمونه
جدول 4-5 توزیع فراوانی متغیر درآمد پاسخ¬دهندگان در نمونه
جدول 4-6 توزیع فراوانی متغیر رشته تحصیلی پاسخ¬دهندگان در نمونه
جدول 4-7 نتایج آزمون کولموگوروف- اسمیرنوف در نمونه مدیران بازاریابی و فروش
جدول 4-8 شاخص¬های برازش مطلق
جدول 4-9 شاخص¬های برازش تطبیقی یا نسبی
جدول 4-10 شاخص¬های برازش مقتصد
جدول 4-11 مقادیر برآورد شده مقیاس¬ها
جدول 4-12 کای اسکوئر و معناداری آن
جدول 4-13 شاخص¬های برازش برای مدل اندازه¬گیری
جدول 4-14 مقادیر برآورد شده مقیاس¬ها پس از اصلاح مدل
جدول 4-15 شاخص¬های برازش برای مدل اندازه¬گیری پس از اصلاح آن
جدول 4-16 مقادیر بار عاملی هر متغیر
جدول 4-17 نتایج آزمون میانگین عامل¬ها
جدول 4-18 نتایج آزمون میانگین عامل¬ها براساس جنسیت
جدول 4-19 نتایج آزمون میانگین عامل¬ها براساس سن
جدول 4-20 نتایج آزمون میانگین عامل¬ها براساس تحصیلات
جدول 4-21 نتایج آزمون توکی متغیر دولت براساس تحصیلات
جدول 4-22 نتایج آزمون میانگین عامل¬ها براساس درآمد
جدول 4-23 نتایج آزمون میانگین عامل¬ها براساس رشته تحصیلی

فهرست نمودارها
شکل 4-1 نمودار دایره¬ای متغیر جنسیت در نمونه
شکل 4-2 نمودار دایره¬ای متغیر وضعیت تاهل در نمونه
شکل 4-3 نمودار دایره¬ای متغیر سن در نمونه
شکل 4-4 نمودار دایره¬ای متغیر سطح تحصیلات در نمونه
شکل 4-5 نمودار دایره¬ای متغیر درآمد در نمونه
شکل 4-6 نمودار دایره¬ای متغیر رشته تحصیلی در نمونه
شکل 4-7 سه نوع متغیر حاضر در یک مدل عاملی مرتبه اول
شکل 4-8 مدل عاملی مرتبه اول همراه با نمادهای تعریف شده برای متغیرها و پارامترها
شکل 4-9 مدل عاملی مرتبه اول همراه با نمادهای تعریف شده برای متغیرها و پارامترها برای پژوهش حاضر
شکل 4-10 مدل اندازه¬گیری پژوهش
شکل 4-11 مقادیر غیراستاندارد مدل
شکل 4-12 مقادیر استاندارد مدل
شکل 4-13 مربع پارامتر لامدا
شکل 4-14 مدل اصلاح شده و نهایی پژوهش

فهرست شکل ها
شکل 2-1 مدل الماس مزیت رقابت ملی مایکل پورتر

لیست اصطلاحات انگلیسی
AGFI .......................................................................... Adjusted Goodness- of – Fit Index
BBI ………………………………………………… Bentler – Bonett Index
CFI …………………………………………………. Comparative Fit Index
CMIN⁄DF ………………………….......................... Normed chi – Square
GFI …………………………………………………. Goodness – fo – Fit Index
IFI …………………………………………………… Incremental Fit Index
It …………………………………………………….. Information Technology
NC ………………………………............................... Normed chi – Square
NFI ………………………………………………….. Normed Fit Index
NNFI ………………………………………………… Non – Normed Fit Index
RFI …………………………………………………… Relative Fit Index
RMR ………………………………………………….. Root Mean Squared Residual
RMSEA …………………………….......... Root Mean Squared Error of Approximation
SEM …………………………………………………... Strucctural Equation
PGFI ………………………………………….. Parsimonious Goodness – of – Fit Index
PNFI …………………………………………………. Parsimonious Normad Fit Index
PRATIo …………………………….............................. Parsimony Ratio
TLI ……………………………………………………..Tucker – Lewis Index