گزارش کارآموزی آزمایشگاه

دسته بندي : کارآموزی » گوناگون
دانلود گزارش کارآموزی آزمایشگاه
فرمت فایل: ورد
تعداد صفحات: 83

فهرست
بخش اول: سم شناسي
مقدمه
تاريخچه
طبقه بندي سموم
نامهاي سموم
غلظت به كار رفته و آزمايشهاي اوليه در سم شناسي
فرمولاسيون سموم
تركيبات مهم استعمالي در فرمولاسيون
تعاريف مهم در سم شناسي
خانواده هاي شيميايي سموم
ارگانوفسفره ها
پايروتروئيدها
كار با مات ها، دي نيتروفنل و دي تيو كاربامات ها
تركيبات آلي لكره
روغن ها
آنتي بيوتيك ها
ايزو تيوسيانات ها، بنزيميدازول ها و تركيبات بنزني
اكسانتئينها و تري آزول ها
تركيبات معدني، قارچ كش هاي استروئيد، نيكوتين
ساير تركيبات
بخش دوم: گزارش كارآموزي در بخش آفت كش ها
مقدمه
تاريخچه، اهداف و بخشهاي موسسه تحقيقات آفات و بيماريهاي گياهي
آزمايشگاه باقيمانده سم
بخش مايكوتوكسين ها
بخش مقاومت آفات و سم پاشي
بخش سنتزفرمون
فرمون- كاربردها، تله ها و روند كاري آزمايشگاه
سنتزفرومون ها
آزمايشگاه استخراج و عصاره گيره
بازديد از آزمايشگاه
FAO واقع در بخش و منابع
منابع
مقدمه
انسان از قديم الايام از يك تعادل طبيعي اكوسيستم برخوردار بوده است ولي با افزايش جمعيت و تلاش انسانها براي تأمين غذا، تعادل طبيعي اكوسيستم ها برهم خورده و آفات ، بيماريها و علفهاي هرزي ايجاد شده ، بطوريكه عليرغم تلاش انسانها براي حفظ محصولات، %30 توليدات كشاورزي از بين مي رود. البته در كشورهاي در حال توسعه اين رقم بالاتر است مثلا در آمريكاي لاتين %40 محصولات دچار خسارت مي‎شوند.

در قديم روشهاي سنتي فراواني براي مبارزه با آفات وجود داشت از جمله روش مبارزه بيولوژيك (استفاده از اردك مرغابي و پرندگان در مزرعه براي خوردن آفات) استفاده از عصاره بعضي گياهان به صورت محلول پاشي، استفاده از مترسك بوده است ولي با پيدايش سم تحولي در كنترل خسارت آفات و بيماريها ايجاد گرديد به طوريكه حتي به اثرات سوء جانبي آنها نيز توجهي نشد. ولي به تدريج به اثرات جانبي (side effects) نيز در كشت و استفاده سموم آغاز شد به طوريكه از روشهاي تلفيقي و مديريت صحيح افات استفاده مي كردند. ولي به تدريج حركت جهاني به طرف كاهش مصرف سموم در امر مبارزه با آفات و بيماريها رفت به طوريكه در كنفرانس جهاني ريودژانيرو در سال 1992 كه از كشور ايران نيز شركت داشتند، در اغلب كشورها با برنامه ريزيهاي مخصوص در جهت كاهش مصرف سموم تلاش فراوان به عمل آمد. در برخي كشورها بين 50 تا 70 درصد مصرف سموم كاهش پيدا نمود.

در ايران نيز از سال 1373 پروژه جديدي به نام پروژه كاهش مصرف سموم و استفاده بهينه از كود با تلاش وزيركشاورزي وقت در هيئت دولت به تصويب رسيد و از سال 1374 اجراي اين پروژه زير نظر 3 كميته تحقيقات ، اجرا و ترويج و هماهنگي شروع و هماهنگي شروع و همچنان با جديت ادامه دارد.

در اثر اجراي كامل اين پروژه و ساير مواد در طول 10 سال اخير مصرف سموم %40- 50% در كشور كاهش يافته است. اينك اجراي اين پروژه با عنوان جديد توسعه كاربرد مواد بيولوژيك و استفاده بهينه از كود و سم در كشاورزي از اهم برنامه هاي وزارت جهاد كشاورزي محسوب مي‎شود.

لذا توصيه بر اين است كه به هنگام مواجه به افزايش جمعيت آفات در مرحله نخست از روشهاي مبارزه زراعي، مبارزه بيولوژيكي و مبارزه تلفيقي براي جلوگيري از آفات استفاده شده، در صورت طغيان آفات و بيماريها استفاده از سموم آن هم در قالب يك روش مديريتي تلفيقي (IPM) قابل توصيه مي‎باشد.

پيدايش سموم به بيش از هزار سال قبل از ميلاد مسيح برمي گردد. هومر (Homer) شاعر و مورخ معروف يوناني در حدود هزار سال قبل از ميلاد مسيح اشاره به كندكش هاي گوگرد و خاصيت تدخيني آنها مي‎كند. چيني ها در قرن شانزدهم ميلادي از تركيبات ارسنيكي، به عنوان يك ماده معدني براي مبارزه با آفات نام مي برند و كاربرد سموم ارسينكي در غرب به قرن هفدهم بر مي گردد كه به همراه مواد قندي براي مبارزه با مورچه استفاده مي شد. نيكوتين اولين حشره كش طبيعي بود كه در قرن 17 از برگهاي تنباكو استخراج و براي مبارزه با سرخرطومي گيلاس به كار مي رفت. پس از آن به ترتيب گرده گل داوودي در قرن 18، ماده پيرترين (كه امروزه نيز از حشره كش هاي مهم مي‎باشد) در سال 1850 موجود در شهد گلها، روتون موجود در ريشه گياه، دريس، HCN در 1886 در كاليفرنيا عليه آفات مركبات، ارسنيت مس در 1867 عليه سوسك برگخوار سيب زميني، ارسنات سرب در 1892 عليه ابريشم باف ناجور (Lymantria dispar) ارسنات كلسيم در 1912 عليه آفات متعدد، روغن هاي نفتي و دي نيترو ارتوكرزول (DNOC) به عنوان يك سم كم دوام و كم خطر، تيوسياناتها در 1930، مهمترين سموم مصرفي در جهان محسوب مي‎شوند كه همگي تركيبات معدني بودند در سال 1939 دانشمندي سوئدي به نام پل مولر به خاصيت DDT پي برد و جازه نوبل را برد.

البته DDT در سال 1978 توسط يك دانشمند آلماني منتشر شده بود ولي وي از خواص حشره كشي آن بي خبر بود. اين تركيب، نخستين آفت كش با ساختار كربني يا آلي بود.

اين تركيب در زمان جنگ جهاني دوم براي از بين بردن حشرات ناقل استفاده مي‎شود و از سال 1943 در سطحي خيلي وسيع مصرف مي شد.

تركيبات كلره نظير كامگسان، كلردان، آلدرين نيز سپس مصرف شدند كه در ايران نيز مورد استعمال بودند ولي به علت دوام طولاني و مسموميت هاي حاد و مزمن تركيبات فسفره جايگزين آنها شدند كه اولين گام در راه ساخت اين تركيبات را يك دانشمندان آلماني به نام Gerh shrader برداشته بود ولي چندان كاربردي نداشت ولي به تدريج كاربرد آنها افزايش يافت به طوريكه امروزه مهمترين و پر كاربردترين سموم جهان خصوصا حشره كش ها را شامل مي‎شوند. پاراتيون و مالاتيون در سالهاي 1950 و 1951 مهمترين اين تركيبات بودند كه در ايران نيز كاربرد وسيع داشتند.

امتياز زياد تركيبات ارگانوفسفره، تجزيه و تحليل سريع آنها به مواد غير سمي پس از مصرف بوده و همچنين اينكه اين سموم برخلاف بسياري سموم از جمله سموم كلره، در بدن تجمع پيدا نمي كنند.

سپس سموم كار بامات در سال 1947 توسط كمپاني سوئيسي (Geigy) ساخته شدند كه مهمترين آنها كار با ريل در سال 1949 نيز پيروتروئيدها ساخته شدند كه اولين و مهمترين آنها «آلترين» بود كه تركيب تقريبا مصنوعي يك تركيب طبيعي واقع در گلها به نام پيروتروم بود كه در قديم به عنوان آفت كش به كار مي رفت.

تنظيم كننده هاي رشد نيز جديدترين سموم به كار رفته هستند كه در بين سالهاي 1967- 1940 شناخته شده و ژيبرليك اسيد معروفترين تركيب اين خانواده بوده است. در انتها سموم را از نظر تاريخچه به چهار دسته تقسيم مي كنند كه در زير آمده است:

تا قبل از كشف DDT : فقط تركيبات معدني داشته مانند تركيبات ارسنيك، فلوئور، روغنهاي گياهي و حيواني، تركيبات گياهي و به ندرت تركيباتي با گروه هاي آلي محدود مثل تيوسيانات ولي هيچيك سنتز نبودند.
از سال 1939 تا 1967: DDT مهمترين آفت كش در اين دوره بوده و همچنين تركيبات اورگانوكلر، اورگانو فسفر و كارباماتها
از سال 1967 تا كنون: شامل شبه هورمونها بيشتر بوده خصوصا جلب كننده ها، دور كننده ها، عقيم كننده ها، حشره كش هاي ميكروبي، ميكروارگانيزمهاي بيماري از نظير قارچها، باكتري ها، پروتوزوئرها، ويروس ها، ريكسياها و نماتدها
دوره بسيار جديد و آفت كش هاي مدرن كه از چند سال پيش تا كنون به كار رفته كه شامل آفت كش هايي كه از درهم آميختن سم شناسي و بيوتكنولوژي ايجاد مي گردد. در حقيقت نوعي ايجاد مقاومت در گياهان ايجاد مي كنند. مثال مناسب وارد كردن ژن توليد توكيسن از باكتري "Bacillus thuringensis" به گياه مي‎باشد. اين اقدام فعلا در برخي از محصولات مثل پنبه ذرت و برنج انجام مي‎شود البته در كشورهاي مدرن و صنعتي

طبقه بندي سموم:

به طور كلي روشهاي مختلفي براي تقسيم بندي سموم وجود داشته كه سه تا از معروفترين آنها تقسيم بندي براساس 1. منبع سم 2. كاربرد سم 3. ساختمان شيميايي سم مي‎باشد.

1. از لحاظ منبع سم، سموم يا طبيعي بوده يعني در طبيعت وجود داشته و وظيفه توليد كننده سم، استخراج اين سم از تركيبات طبيعي موجود در گل ها و گياهان است. مثل نيكوتين كه از توتون استخراج مي‎شود.

در حالت دوم ، سم مصنوعي بوده توسط سنتز شيميايي ساخته مي‎شود. ماده سنتز شده از نظر فيزيكي، شيميايي، پايداري، چسبندگي، بو، فرم اختلاط با حلالها، آتش زايي و غيره بايد مورد آزمايشات دقيق قرار گيرد. امروزه تركيبات مصنوعي به مراتب از نظر تعداد بيشتر از سموم طبيعي هستند، برخلاف سالهاي پيشين و گذشته دور

2. از لحاظ كاربرد سم، سموم مي‎توانند حشره كش، علف كش، قارچ كش، كنه كش، موش كش، نماتدكش، باكتري كش، حلزون كش، تنظيم كننده رشد (هورموني)، و حشره كش هاي ميكروبي باشند كه ترتيب بيان شده در بالا، نمايانگر كاهش تعداد اين تركيبات در جهان به ترتيب از حشره كش ها (كه فراوانترين سموم از نظر تعداد هستند) تا حشره كش هاي ميكروبي (نادرترين سموم از نظر كميت) مي‎باشد.

3. از نظر ساختار شيميايي كه مي‎توانند ارگانوكلره، ارگانوفسفره، كاربامات، پايروتروئيد، فنيل اوره آزولن ها، بنزوئيك اسيدها، بنزوايميدازول ها، و ساير گروههاي آلي متفرقه باشد كه راجع به خواص هر يك مختصرا توضيح داده خواهد شد.

نامهاي سموم:

الف) نام شيميايي : اين نام براساس قوانين اتحاديه بين المللي شيمي محض و كاربردي انتخاب مي‎شود. در حقيقت اين نام بيان كننده اجزاء تشكيل دهنده ساختار شيميايي تركيب و نحوه قرار گرفتن آنها نسبت به هم است.

ب) نام عمومي: اين نام توسط موسسه يا كمپاني سازنده پيشنهاد شده و ابتدا در كشور سازنده و سپس به صورت يك نام بين المللي به استانداردهاي جهاني (ISO) پيشنهاد مي گردد. مثال بارز نام كارباريل از كارباماتها و بارايترين از گروه فسفره مي‎باشد. معمولاً حرف اول نام عمومي كوچك نوشته شود.

ج) نام تجاري يا نام فرمولاسيون: اسامي زيادي براي نام تجاري نوشته مي‎شود. چون در كارخانه به سليقه خود اسمي را روي محصول خود مي گذارد. معمولاً اول كلمه با حروف درشت نوشته مي‎شود. مثال كارباريل بوده كه نام سوين ناميده مي‎شود، حالت پودري از اين سم است و حالت خميري آن sevimol مي‎باشد.

* فرمول بسته شيميايي و فرمول ساختاري سموم، مفاهيم اسده اي بوده و نياز به توضيح اضافي نيست.

خصوصيات يك آفت كش (سم) خوب:

روي آفت هدف مؤثر باشد
اثرات سوء جانبي وري دشمنان طبيعي و آفت كم باشد.
گياه سوزي نداشته باشد
زود تر تجزيه شده و وارد چرخه و زنجيره غذايي نشوند.
دوام تاثير ‌آفت كشي خوبي داشته باشد
بوسيله باران شسته نشوند.
در محيط اسيدي و قليايي تجزيه نشوند.
قابل اختلاط با ساير سموم باشند.
مقرون به صرفه باشد
براي محيط زيست حداقل خطر را داشته باشد.
مقاومت آفات و بيماريها در مقابل آن ديرتر ايجاد شود.

غلظت هاي به كار رفته در (toxicology) :

مهمترين غلظت كاربردي در toxicology ، ppm بوده كه در محلولهاي آبي معادل /// است. و در غير حلولهاي آبي معادل /// است. مطابق تعريف داريم:

هر درصد وزني معادل ppm 10+4 است.

همچنين درصد وزني، /// ، /// و واحدهايي از اين دست نيز كاربرد داشته ولي از واحدهايي مانند مولاريته، مولاليته، كسر مولي و … كه از «مول» استفاده ميشود در اين عمل استفاده نمي‎شود

آزمايشهاي اوليه "Toxicoloty"

در اينجا منظور روند كار است و گر نه راجع به جزئيات بيشتر و مفاهيم اساسي توضيح داده خواهد شد.

نخستين مرحله آزمايش روي آبزيان بوده كه شامل ماهي ها، خرچنگها ، كرمها وحلزونها و حتي جلبكها مي‎باشد. در مرحله دوم روي جانوران خشك زي آزمايش شده، در موش ها، خوكچه هاي هندي، پرندگان در مقادير مصرف مختلف بررسي شده، همچنين دوام باقيمانده سموم در خاك ، آب ، گياه (ريشه، ساقه، برگ و ميوه) و نفوذ در طبقات مختلف خاك انجام مي‎گيرد.

بررسي اثرات سوء سموم بر روي دشمنان طبيعي آفات، زنبور عسل، كرم ابريشم، اجباري مي‎باشد.

در تجزيه شيميايي باقيمانده سموم در بافت هاي گياهي و حيواني با كمك از مواد راديواكتيو انجام مي پذيرد در صورت تاييد تمام آزمايشات مبني بر صلاحيت معرفي سپس آزمايشات آفت كشي آن در مناطق و اقليم مختلف بر روي آفات آيا آفات هدف و ساير آفات انجام و اندازه گيري مي‎شوند. معمولاً از 1000 تركيب در دست آزمايش احتمال تاييد يك يا دو فرمول تاييد مي‎شود. پس از اتمام آزمايشات، سم مورد نظر اجازه ثبت گرفته و توليد آن در انحصار شركت توليد كننده قرار مي‎گيرد.

فرمولاسيون سموم:

كمپاني هاي سازنده سموم معمولاً سموم خود را به صورت غليظ به نام ماده تكنيكال عرضه مي كنند كه درجه خلوص ماده تكنيكال معمولاً حدود 95% مي‎باشد. اما قسمت عمده اثربخشي يك سم مربوط به فرمولاسيون آن است كه كشورها و شركت هاي مختلف روشهاي مختلفي براي آن در نظر مي گيرند.

منظور از فرمولاسيون ، همانطور كه در مورد رنگ يا مواد آرايشي هم داريم، افزودن تركيبات مناسب جهت اثر بخشي بهتر و بيشتر سم و از آن مهمتر قابل استفاده و قابل استعمال كردن سم جهت مصرف در مزارع، باغات و… مي‎باشد.

مثلا از امولسيون كننده استفاده شده جهت حل كردن اجزاء آلي و غيرقطبي در آب و يا ساير تركيبات كه به تفضيل بيان مي‎شود.

در تهيه فرمولاسيون، نوع تهيه سم براي مصرف نگهداري، انبارداري، صرفه اقتصادي و غيره را در نظر مي گيرند.

در قبل از انقلاب مقدار كمي از سموم داخل كشور فرموله مي شدند ولي امروزه بيش از 80% سم در داخل كشور فرموله مي‎شوند.

اگر چه متاسفانه سنتز ماده تكنيكال (ماده موثره واصلي سم) در داخل كشور انجام نشده ( به جز بعضي تركيبات بومي و معمولي مثل مخلوط بوردو، روغن هاي طبيعي و مصنوعي، لايم سوفلورو … ) و خريد ماده تكنيكال از طرف دولت صورت ميگيرد و تحويل كارخانجات فرمولاسيون شده و پس از فرموله شدن از طريق شركت خدمات حمايتي و سازمان حفظ نباتات توزيع آنها در كشور انجام مي‎شود.

سموم معمولاً به دو صورت خشك و محلولپاشي مصرف شده ولي فرمهاي ديگر نيز داشته كه به طور خلاصه به آنها مي‎پردازيم.

1) فرمولاسيون خشك

1- الف) گردها يا فرمولاسيون پودري

قديمي ترين نوع سموم بوده كه قطر ذرات آن كمتر از 30 ميكرون است. گرد معمولاً يك سم داخل يك حامل (carrier) است كه حامل ها مواد بي اثري هستند كه جهت تسهيل فرمولاسيون اضافه شده و معمولاً خاك رس، تانكها، پرلايت و سيليكات مي باشد.

ذرات گردها از 10 تا 70 ميكرون امروزه متفاوت است. خاصيت گياه سوزي كمتري دارند، و براي آفات بين خواربه كار مي روند. معمولاً (5/0-10)% ماده مؤثر در حامل قرار مي‎گيرد و به ويسله هواپيماي سم پاش و موتورهاي سمپاش گردپاش به كار مي روند. بيشتر براي مبارزه با آفات انباري مصرف داشته و بهترين مثال براي گردها گرد كارباريل %20 است.

1- ب) گرانول ها

به منظور غلبه بر باد بردگي گردها ساخت گرانول ها مرسوم شد كه سموم ابتدا در يك حلال حل شده سپس ماده حاملي كه شامل رسهاي پرلايت و ورمي كولايت بوده به صورت غلاف و پوشش با ماده سمي آغشته مي‎شود(محلول سمي)

اين تركيبات جاذب الرطوبه اند يعني با دريافت رطوبت مي‎شوند و ماده سمي را در محيط آزاد مي كنند.

امروزه حتي مواد حامل را از موادي مي سازند كه پس از آزاد كردن سم تبديل به ماده كودي مي‎شوند. اندازه گرانولها 5-25/0 ميليمتر است. از گرانول ها براي مصارف سموم در خاك مزرعه از طريق جذب سموم از طريق ريشه ها استفاده مي كنند. وجود رطوبت براي باز شدن گرانول ها ضروري

1- ج) ميكروكپسولها كه از همه جديدتر بوده وماده موثره به وسيله يك پوشش نازك از ژلاتين يا اگار پوشانده است مي‎شود و در حضور آب خاك به صورت تدريجي سم را آزاد كرده كه خود اين تدريجي آزاد كردن از مزاياي اين ميكروكپسولها است.

1-د) خميرها: در اين فرمولاسيون سم را با يك حلال نظير دي كلرواتان (كه از همه پركابردتر است) مخلوط كرده وبه صورت خمير در مي آورند براي آفات چوبخوار نظير كرم خراط و غيره استفاده شده و در مبارزه با موش و حتي سوسك هاي خانگي (در خميرهاي سوسك كش) اين حالت در ايران خيلي كاربرد دارد.

هـ) طعمه هاي مسموم: دراينها معمولاً با يك ماده خوراكي كه خاصيت جلب كنندگي ماده مخلوط شده و به صورت پلات يا دانه اي عرضه مي‎شود كه بيشتر براي مبارزه با جوندگان (rodents) و ملخ ها كاربرد دارد.

2- فروملاسيون مخصوص محلول پاش ها

سموم محلول پاشي معمولاً به صورت سوسپانسيون، امولسيون و … غير محلول در آب بوده بجز معدودي از علف كش ها در نتيجه يا از حلالهاي مخصوص در كنار آب استفاده شده يا از امولسيون كننده ها كه توضيح داده مي‎شود.

2- الف) محلول در آب كه فقط در آب حل كرده و مصرف مي‎شوند مثل معدودي از تركيبات علف كش

2- ب) پودرهاي قابل حل در آب مثل مورد الف

ج) فرمولاسيون هاي غليظ يا حجم خيلي كم (ultra low volume)

در اينها آفت كش به صورت مايع يا جامد، مستقيما خود ماده تكنيكال بوده البته به ندرت اينگونه مصرف مي‎شوند

2-د) امولسيون شونده ها

اين گروه بيشترين گروه سموم را امروزه تشكيل داده و ماده سمي در آن از يك حلال روغني يا موادي نظير گزامين يا سيكلو هگزان تشكيل شده كه در آب حل نشده ولي از يك ماده امولسيون كننده استفاده كرده كه سم غيرقطبي را در آب قطبي حل مي‎كند نظير عملي كه صابون در شستن چربي ها انجام مي‎دهد.

مولكلوهاي اين سم به صورت گويچه9 هاي كوچك كروي به قطر كمتر از 10 ميكرون در آمده ومعمولا غلظت آنها 25 تا 50 درصد است. (وزني)

مثال مناسبي براي آنها كار با ريال است

2-هـ) محلولهاي روغني كه ماده سمي در روغن و حلالهاي آلي حل شده و به مصرف مي رسد اگر چه بيشتر مصارف خانگي داشته و محدوده اند.

و) گردهاي خيس شونده: در اين نوع ذرات را در آب پخش كرده (پودر) و مصرف مي كنند. (به حالت سوسپانسيون)

حتما بايد از گردهاي خيس كننده مواد چسباننده و مواد پخش كننده هم استفاده كرد. پر كاربرد هم هستند و متعدد

3- فرمولاسيون گازي كه در آنها ماده جامد يا مايع سمي در محيط پخش شده گاز متصاعد كرده و باعث از بين رفتن آفات مي‎شوند خصوصا آفات انباري. بهترين مثال قرص هاي متيل برومايد و قرص هاي ختوكيني

4- ائروزولها و فرمولاسيونهاي دودزا: به صورت مه پاشي مورد استفاده قرار گرفته، در محيط پخش و ايجاد دود سمي مي كنند. ذرات بسيار ريز با قطر(50-001/0) بوده و به دستگاههاي خاصي براي آنها نياز است.



تركيبات مهم استعمالي در فرمولاسيون:

اين تركيبات به نام مواد جانبي ناميده شده كه براي بهبود فيزيكي ، شيميايي، چسبندگي، حلاليت و حامل بودن قابل مصرف مي باشند. اين مواد عبارتند از:

حمل كننده ها: مي‎توانند، مايع، جامد و گاز باشند. مايعات مثل انواع محلول ها و حلال ها (به عنوان حمل كننده) مثل حلالهاي گزامين، سيكلوهگزان و استون. از حامل هاي گازي مي‎توان دي كلرومتان، گاز كربنيكم و فرئون را نام برد. حاملهاي جامد نيز در ساخت گردها و يا گرانولها همانطور كه گفته شد كاربرد دارد مانند پودر تالك، كائولين، Mgsio3 خاكسترها و رمي كوليت ها
بهبود دهنده ها: براي بهبود خواص فيزيكي اضافه مي‎شود مثل بهبود خيس كنندگي، پخش شوندگي و چسبندگي سموم تا پخش يكنواخت سم در گياه ايجاد شود. پس از نشستن قطرات كروي سم روي گياه، ابتدا خيس كننده ها عمل كرده، سپس پخش كننده روي سطح قطره را پخش كرده و در آخر ماده چسباننده آن را مي چسباند. معمولاً آنها باعث جذب مولكولهاي سطح وجذب مولكولهاي داخل قطرات مي‎شوند و در نتيجه باعث چسبندگي كاهش تبخير فوري، پخش يكنواخت، روي سطح و تشديد بخشيدن بر تاثير و دوام سم مي‎شوند. داراي فرمول هاي شيميايي محرمانه هستند.
امولسيون كننده ها : جزو تركيبات بسيار بسيار مهم در سموم امروزي هستند. از تركيباتي بود كه هم در آب و هم در روغن يا تركيب غيرقطبي حل شده و مي‎توانند تركيب غيرقطبي را به صورت تعليق در آب در آورند. صابون هم امولسيون كننده است ولي چون صابون درآبهاي سخت و اهلي رسوب مي‎كند و مورد مصرف نيست به سه گروه اصلي تقسيم شده: 1) آنيوني شامل يونهايي با بار منفي كه باعث كاهش كشش قطرات به يكديگر مثل صابون ها و الكل ها سولفاته

2) كاتيوني كه شامل يونها با بار مثبت بوده مثل املاح آمونيوم و تركيبات ازته هتروسيكليك

3) غيريوني ها كه در آب يونيزده نشده ولي حل و پخش مي‎شوند كه در نتيجه سبب بهم نچسبيدن ذرات امولسيون سم مي‎شوند

مثل Triton x 155 , Triton x 100

4) صابونها كه نمك قليايي اسيدهاي چرب وبده كه خصلت پخش كنندگي و چسبندگي به ذرات سم داده بعضي كه داراي يونهاي سديم، پتاسيم آمونيوم بوده در آب محلول بوده و بعضي ها كه داراي يونهاي كلسيم يا منيزيم تعويض شده اند در آب نامحلول اند.

معمولاً از صابون پنبه دانه بيشتر استفاده مي‎شود.

5) تشديد كننده ها: اين مواد سبب افزايش تاثير آفت كشي سم مي‎شوند مثلا پيرتروم در روغن كنجد سبب افزايش خصلت حشره كشي شده در حاليكه روغن كنجد خصلت حشره كشي بسيار بسيار ضعيف به تنهايي دارد. اين تركيبات را سينرژيست نيز ناميده كه بسيار گران بوده و به طريقه هاي زير عمل مي كنند.

الف) افزايش حساسيت نقطه اثر سم در بدن خصوصا با ايجاد تغييرات فيزيكي

ب) افزايش و هموار كردن راه عبور سم به بدن

ج) جلوگيري از عمل تجزيه كننده هاي سم

سينرژيست هاي مهم عبارتند از 1) پيپرونيل بوتوكسيد 2) سولفوكسيد (از گروه متيلن دي اكسي فنيل)

بيشتر در سموم مصارف خانگي به دليل گراني كاربرد داشته خصوصا در كنار تركيبات پايروتروئيد.

6) مواد خيس كننده و پخش كننده مصنوعي آلي:

استرهاي cp-7 و cp-10 جزو مواد ساخته شده از استرهاي مونو دي الكيل پلي اتيلن گليكول مي باشند كه براي خيس كنندگي و پخش شوندگي به كار مي رود.

7) تركيبات متفرقه:

شامل تركيبات كاهش دهنده فراريت مثلا در سمومي كه عليه شته مومي يا لاروهاي چوبخوار مي باشند. يا خوشبو كننده ها، ايمن كننده ها، عوامل ضد كف، مواد اسيدي كننتده، ژلاتين، كازنين و آرد مي باشند كه سه تركيب آخر جزو پخش كننده ها و خيس كننده هاي سموم هستند.

بعضي از تعاريف مهم در سم شناسي (Toxicology)

Toxicology : يكي از زير شاخه هاي فارماكولوژي كه راجع به اثرات سموم روي موجودات زنده به طور كامل بحث مي‎كند. همچنين اين عمل به تداخل سموم با ماكرومولهاي بدن موجود و تاثيرات آن با محيط، همچنين طرز جذب، توزيع، متابولسيم آن در بدن و همچنين بقاي سموم در داخل بدن موجودات زنده و محيط مي پردازد. همچنين طرز جذب ، توزيع، متابوليسم آن در بدن و همچنين بقاياي سموم در داخل بدن موجودات زنده و محيط مي پردازد. همچنين در شاخه هايي به مطالعه ساختار شيميايي سموم، خواص شيميايي سموم، اثرات بيولوژيك و درمان بيماريهاي ايجاد شده توسط اين سموم مي پردازد.

Toxic : ماده شيميايي طبيعي كه به صورت فيزيولوژيك ساخته مي‎شود.

Poison : ماده شيميايي كه به صورت مصنوعي و سنتزي ساخته مي‎شود پس با toxic متفاوت است.

زير مجموعه هاي Toxicology :

1) pesticide toxicology 2) food Toxicology

3) Enviroment Toxciology مثل مطالعه روي سرب از سموم

4) medical Toxicoloyg 5) Analytical Toxicology موجود در كره زمين

Xenobiotic : ماده خارجي كه بدن وارد مي شود، كه به تجزيه كمي و كيفي سموم مي پردازد.

Taxicosis : بيماري كه منتج از تماس با يك سم مي‎باشد مثل otisis كه التهاب پرده گوش بوده و توسط يك مايكوتوكسين ايجاد شده

Receptor : جزيي بوده كه سم روي آن تاثير مي گذارد.

Toxicity (سميت) : به مقداري از سم كه مي‎تواند تحت شرايطي خاص موجب اثرات سمي يا منجر به تغيير در سيستم بيولوژيك گردد.

مسموميت: هر گونه تغيير كه باعث بهم زدن سيستم بيولوژيك بدن مي‎شود.



مسموميت فوق حاد و مسموميت حاد:

به طور كلي مسموميت هايي بوده كه سريعا علائم خود را نشان مي دهند. براي فوق حاد در حد چند ساعت و در مورد مسموميت حاد در عرض يك يا چند روز علائم و عوارض مسموميت از قبيل مرگ، حالت تهوع، سوزش چشم ها، استفراغ، زياد شدن بزاق و ادرار، جهش هاي ژني و … بروز مي‎كند.

مسموميت حاد در مورد تركيبات اورگانو فسفره ديده مي‎شود.

مسموميت مزمن: به طور آني ظاهر نمي‎شود بلكه علائم تدريجي اند. از يك سال تا چند سال حتي پايان عمر فرد

مسموميت تحت حاد: علائم از چند هفته تا يك ماه ديده مي‎شود.

Response : نشان گر سرعت يك سم در بدن يك گونه مي‎باشد نه غلظت سم مصرفي كه در LDso­ بيان شد.

يعني يك سم مي‎تواند از نظر شيميايي خيلي قوم بوده و LDso كمي نياز داشته باشد ولي Response بالايي داشته و به كندي اثر سمي خود را اعمال كند مي‎تواند عكس اين قضيه نيز وجود داشته باشد يعني LDso­ ولي Response خيلي خيلي سريع.

نئوپلازيا: سلول در اين حالت رشدش مهار گسيخته شده است به نحوي كه دستيازي به سلول هاي ديگر نيز صورت مي‎گيرد. خيلي از سموم خيلي سميت هاي مزمن سبب نئوپلازيا مي‎شوند.

تجمع سموم: بعضي از سموم مي‎توانند در بافت هاي چربي و يا شيري يك موجود تجمع پيدا كنند و تجزيه نشوند و اين را تجمع سموم گفته كه خيلي خطرناك بوده و در مورد سموم ارگانه كلره اتفاق مي افتد.

NOEL يا NOAEL

يك مقياس استاندارد جهاني بوده كه منظور از آن سطحي و محدوده اي از مصرف سم بوده كه اثرات زيان بار نداريم و بالاي اين سطح اثرات زيان بار ديده مي‎شود مثلا براي گوجه فرنگي از يك سم خاص يك داريم.

كه اين از آزمايشات بيولوژيكي روي دو حيوان نزديك به انسان تعيين شده مثل موش و يك حيوان دامي

ADI

يك مقياس جهاني بوده كه تنها تفاوتي كه با داشته همانطور كه از نام معلوم است مجموع غلظت سمهاي مصرفي قابل قبول براي بدن در يك روز مي‎باشد. البته

گاهي براي يك سم نيز به كار مي رود يعني مربوط به يك سم خاص. البته

معمولاً نسبت به وزن شخص مصرف كننده نيز براي انسان گزارش مي‎شود.

ازنظر رياضي به مطابق معادله روبرو تبديل مي‎شود.

MRL

اين مقياس يك مقياس بومي است و نه جهاني و ماكسيمم باقيمانده قابل قبول براي بدن در مورد غذاي خاص مصرفي يك منطقه جغرافيايي است. مثلا در يك كشور از غذاهايي با گوشت زياد استفاده مي كنند MRL متفاوت با كشوري است كه از سيب زميني در غذاها زياد استفاده مي كنند چون اين دو متفاوت اند. و در نتيجه

آنها

يك مساله مهم

براي يك آفت كش ميزان آن 003/0 است. در صورتيكه مصرف خيار براي هر فرد متوسط 400 باشد آيا ميزان كه توسط يك آزمايش تجزيه اي به ميزان ppm 12/0 گزارش شده بالاتر از حد است يا نه؟

وزن هر فرد متوسط 60 كيلواست.

قابل قبول

گزارش شده :

پس خطر ندارد

LDSO : براي نشان دادن ميزان مسموميت از شاخص استفاده مي كنند دز يا مقدار موتسط ماده سهمي است كه باعث مرگ 50% از جانواران تحت تاثير شده مي باشد معمولاً برحسب mg ماده سمي بر كيلوگرم وزن بدن موجود زنده بيان مي گردد.

LCSO : در مورد جانوران آبزي مانند ماهي ها از اين شاخص استفاده شده است. عبارت است از غلظت متوسط ماده سمي كه باعث مرگ 50% جانوارن تحت اثر شود معمولاً برحسب ميلي ليتر سم بر حسب واحد حجم مايع بيان مي‎شود. اين امر مربوط به زماني است كه جانور تحت تاثير بخارات سمي قرا ر گرفته يا دريك مايع محتوي سم غوطه ور بوده (در مورد آبزيان) لذا اندازه گيري دقيق سم وارده به بدن مقدور نمي باشد

منحني DOSE درصد مرگ و مير:

اين منحني مانند روبرو بوده و براي تعيين از آن استفاده مي‎شود براي تعيين .

با توجه به اين كه ميانگين هميشه با انحراف معياري همراه است لذا نقطه 50% با مشخص شده و در اين نقطه انحراف معياري از ميانگين وجود ندارد در يك واحد انحراف معيار از ميانگين وجود داشته و باعث 98% كشندگي حيوانات است.

البته اين اعداد از مطالعات آماري بدست آمده كه خارج از بحث اين نوشته است.

الف) اورگانوفسفرها:

به سمومي اطلاق شده كه در فرمولاسيون آنها يك اتم فسفر مركزي بوده كه به عناصري چون اكسيژن ، گوگرد، كربن و نيتروژن متصل است. هر چه اتمي متصل الكترونگاتيو باشد قدرت سميت بيشتر مي‎شود به طوري كه سمومي با گروه به مراتب قوي تر از گروههاي مي باشند. به دلايل زيرامروزه از مهمترين و پركاربردترين حشره كش ها در جهان محسوب مي‎شوند خصوصا در حشره كش ها.

1) اثرات شديد حشره كشي و كنه كشي 2) طيف تاثيري وسيع بر آفات مختلف

3) سريع الاثر بودن و اثر ضربه اي 4) عدم وجود باقيمانده خطرناك در طبيعت برخلاف ارگانه كلر 5) عدم خصلت تجمعي دريافت هاي چربي بدن

6) ميزان مصرف كم در واحد سطح نسبت به سموم كلره

از معايب آنها سميت شديد براي انسان، طيف وسيع تاثير و بروز مقاومت سريع آفات چند نسلي

سه زير گروه مشتقات اسيد فسفريك، اسيد فسفريك و اسيد فسفرو دي تيوبيك بوده مكانيسم مهم عمل تمام اين تركيبات توانايي آنها در مهار كردن آنزيم كولين استراز بوده كه گيرنده استيل كولين، انتقال بر عصبي در نورون ها مي‎باشد. يعني جايگاه كولين استرازراير كرده و مانع از مهار استيل كولين مي‎شود چون استيل كولين براي مهار نياز به هيدروليز گروه استري شان به اسيد استيك و الكل دارند در نتيجه اين عمل صورت نگرفته اختلالات عصبي ايجاد مي‎شود يعني براكسونها و سيناپس ها اثر گذاشته و سبب تشنج مي‎شوند و نهايتاً موجب مرگ حشره مي گردند.

متابوليسم اين گروه از سموم بوسيله هيدروليز واكنشهاي آنزيمي اكسيداسيون و ساير واكنشها در بدن موجودات زنده باعث افزايش بزاق ، آب چشم، اتفاق مي افتد.

افزايش ادرار و جهاش هاي ژنتيكي مي‎شون