جزوه-نقش تشویق و تنبیه در تعلیم و تربیت فرزندان-در قالب word- در 29 ص

دسته بندي : جزوه » روانشناسی و روانپزشکی


استفاده بهینه از تشویق وتنبیه

هدف هر نظام تعلیم و تربیت ، آماده سازی و ساختن انسانها از ابتدای تولد در پرتو ملاك هایی است كه دست اندركاران تعلیم وتربیت تربیت برای تعیین ویژگیها ی شخصیت وی طبق روش معینی كه با فلسفه آن گروه و تحقق اهداف زندگی آنها سازگار باشد وضع كرده اند بشر دو نوع شیوه تربیتی می شناسد الهی و انسانی. شیوه الهی از جانب خدای سبحان و شیوه انسان ساخته بشر است . یكی از مسایل بسیار مهم تربیتی در آموزش و پرورش كودكان و نوجوانان مسئله تشویق و تنبیه است این موضوع از دیر باز توجه متخصصان تعلیم و تربیت و روان شناسان ، اولیاء و مربیان را به خود جلب كرده است .


خداوند تبارك و تعالی در قرآن مجید ( سوره بقره ) می فرماید : " ای پیامبر به كسانی كه ایمان آورده و عمل صالح انجام داده اند بشارت بده كه جایگاه آنان در قیامت ، باغستان هایی است كه نهرهای آب در آن جاری است ." حضرت علی علیه السلام در فرمان تاریخی خود به مالك اشتر كه او را به فرمانروایی مصر برگزیده بود ، دستور می دهد : كه مبادا نیكوكار و بدكردار پیش تو یكسان باشند ، زیرا چنین روشی نیكوكار را از كردار نیك دور ساخته و بدكردار را به كار بد سوق می دهد . یكی از روش های مؤثر در تربیت ، تشویق كارهای خوب كودك است . تشویق در روح و روان كودك اثر می گذارد و او را به انجام اعمال نیك تحریض و ترغیب می كند .
مقدمه :
بقاء و دوام هر سیستم در مرحله اول در گرو مدیریت و نحوه اداره كردن آن است و مدیران نقش هدایت كنندگان را ایفاء می نمایند . در سازمانهای آموزشی خاصه مدارس ، نقش و فعالیت مدیران از حساسیت وافری برخوردار است.چرا كه كار آنان مستقیم با انسانهاست . طبیعی است كار با انسان از دشواری و پیچیدگی ویژه ای برخوردار است و نیازمند علم و شناخت كافی است و ضروری است مدیران واحد های آموزشی برای بهبود كیفیت مجموعه فعالیتهای خود از یك الگو ،چهارچوب نظری مناسب برخوردار شوند و با بهره گیری از دو بازوی مهم مدیریت یعنی علم و تجربه مدرسه را خوب اداره نمایند . پیشرفت ملت ها ، تمدن ها و انسانها تا حدودی زیادی به بهره گیری و استفاده از تجارب جوامع و انسانها از همدیگر دارد و یكی از اساسی ترین كار تشویق و ترغیب نیروی انسانی و همكاران و دانش آموزان می باشد . برنامه ریزی در هیچ حوزه دیگری به اندازه تعلیم و تربیت كار آمدو نقش آفرین نخواهد بود .كلید توسعه و بقای جوامع بشری در تعلیم و تربیت كودكان و نوجوانان این مرز بوم نهفته است تعلیم و تربیتی كه توام با برنامه ریزی و اجرای دقیق این برنامه بر اساس دین مقدس اسلام پی ریزی شده باشد حال كه بحث از تعلیم و تربیت نوباوگان به میان آمد.


پرداختن به موضوع تشویق و تنبیه بی مناسب نخواهد بود . چرا كه تشویق و تنبیه نه تنها به كودكان و نوجوانان دارای تاثیر است بلكه به افزایش انگیزه برای انجام و عدم انجام در بزرگسالان نیز موثر است .دین مبین اسلام برای رشد و تربیت صحیح فرزندان روش حكیمانه و راه عاقلانه را توصیه می فرماید و معتقد است كه تنها از این طریق است كه سعادت و خوشبختی انسان تامین می شود و یكی از این برنامه ها و روش ها را استفاده از ترغیب و تشویق و تكریم شخصیت افراد قرار می دهد . از طرف دیگر اسلام تنبیه را مخصوصا" تنبیه بدنی را برای كودكان روش حكیمانه ای نمی داند .

تعریف عملیاتی
تشویق در لغت یعنی آرزومند كردن ،به شوق افكندن و راغب ساختن است. در اصطلاح نیزتشویق را عاملی كه بتواند منشاء ایجاد ذوق و شوق ،تحرک و امید و علاقه در انسان شود ..
تشویق نوعی ارضای نیاز های روانی و فیزیكی انسان است .
تشویق یك هدف واقعی است كه دستیابی به آن انگیزه ای را ارضاء می كند و در واقع تشویق ها همان تقویت كننده های مثبت هستند كه به عنوان محرك یا عاملی می باشند و دانش آموزان در جهت رسیدن به آنها می كوشند .
تشویق : عبارت است از قول یا عملی كه از كار فرد قدردانی می كند مثل لبخند زدن ،اظهار محبت ، آفرین گفتن ، هدیه دادن در حضور جمع ، معرفی شدن، مسئولیت دادن به فرد.
تشویق : در روانشناسی با تقویت بیان می شود كه تعریف آن عبارتست از محرك یا رویدادی كه نتیجه آن افزایش احتمال رفتار مورد نظر است . در این جا مراد از تشویق، استفاده از امور مطلوب و مورد درخواست فرد، پس از انجام عمل براى افزایش یا تثبیت عمل است.
تنبیه :
خشن ترین و نامطلوب ترین روش تغییر رفتار است كه با ارائه یك محرك آزار نده بعد از یك رفتار نا مطلوب ، باعث كاهش نیرومندی آن رفتار می گردد كه به عبارتی آن محرك تنبیه كننده را تقویت كننده منفی نیز می گویند .
تنبیه : در روانشناسی و علوم تربیتی به هر نوع محرك بیزار كننده ای كه در كاهش نیروی یا وقوع رفتاری ، اثری فوری اما موقتی داشته باشد تعریف كرده اند تنبیه تحریكی است درد ناك كه به خاطر انجام رفتاری خاص از طرف ارگانیسم دریافت می شود و عاملی است برای متوقف ساختن یا جلوگیری از بروز آن پاسخ .
تنبیه:در لغت به معنای آگاهی دادن و بیدار كردن است در اصطلاح عبارت است از مجازات انسانی كه كار ناپسندی را انجام داده به منظور جلوگیری از تكرار آن و ترك نمودن آن.
بنابراین مى توان تشویق و تنبیه را یك سیستم كنترل رفتارى به وسیله خود شخص یا دیگرى دانست كه پس از عمل مطلوب یا نامطلوب براى افزایش یا كاهش آن رفتار اعمال مى گردد.
مبناى روان شناختى تشویق و تنبیه، مطابق نظریه شرطى سازى كنشگر، بر آزموده هاى زیر استوار است:
- هر پاسخى كه با یك محرك تقویت كننده دنبال گردد، تكرار مى شود.
- محرك تقویت كننده چیزى است كه احتمال وقوع پاسخ را افزایش مى دهد.
- تقویت كننده هایى را كه ذاتاً خاصیت تقویت كنندگى دارند، تقویت كننده نخستین یا غیرشرطى مى نامند. تقویت كننده هاى نخستین مثبت، نیازهاى فیزیولوژیكى جاندار را برآورده مى سازد; مانند آب، غذا، هوا و مانند آن. تقویت كننده هاى نخستین منفى، ذاتاً خاصیت آزاردهى دارند; مانند ضرب و شتم، حرارت زیاد، نور زیاد و....
- تقویت كننده هاى ثانوى یا شرطى آنهایى هستند كه مطابق اصول شرطى سازى كلاسیك (تداعى و همراهى با تقویت كننده هاى نخستین) خاصیت تقویت كنندگى پیدا كرده اند; مثل پول، جایزه، نمره و... .
- اگر رفتارى را كه با تقویتى افزایش یافته براى مدتى تقویت نكنیم، به تدریج متوقف مى شود كه به آن «خاموشى» نیز مى گویند.
- تنبیه به معناى وارد كردن محرك آزارنده براى حذف یك رفتار نامطلوب است.
- تقویت متناوب از تقویت پیوسته مؤثرتر است


آموزش و محبت به دانش آموزان در کلاس درس ، پیشنهادهایی برای تقویت عزت نفس دانش آموزان

یاد دهی كه در زبان ساده تر و یا بهتر به آن آموزش هم می گویند بحث گسترده ای است . آیا روشی كه برای یاددادن انتخاب می كنیم درست است ، اصلاً‌چه روشی را باید انتخاب كرد . یاد دادن علم آنقدر پیشرفت كرده كه ما با تحلیل و بررسی به همه نكات منفی و مثبت قضایای آموزش سالهای قبل پی می بریم. وقتی كه مهر و محبت باشد ، درصد هوشی افراد بالا می رود ، انگیزه بیشتر شده و با ذوق و شوق به طرف علم می روند و یا به طرف هر چیزی كه با محبت باشد. "محبت و صبر" از ملزومات كار معلمان است و معلم باید خوب بیاموزد و خوب آموزش دهد. خداوند، انسان را به تامل در خلقت جهان و تفكر دعوت كرده و شایسته است بشر یاد بگیرد كه خوب ببیند، خوب بیندیشد و همواره ذهنی خلاق و سیال داشته باشد تا زمینه‌های بالقوه را به خلاقیت و نوآوری تبدیل كند. اندیشیدن و تفكر، بارزترین ویژگی انسانها و خود نوعی یادگیری است و به همین دلیل معلمان هدفمند برای بهبود یادگیری دانش‌آموزان در محتوا و روشهای خویش تغییر ایجاد می‌كنند. آنان با این كار به‌خلاقیت و نوآوری، خودباوری، تفكر، روحیه پرسشگری و انعطاف‌پذیری به همراه یادگیری دانش‌آموز عمق بخشیده و سعی می‌كنند كه برای او لحظاتی بیادماندنی در كلاس فراهم كنند. یكی از دلایل عمده بسیاری از اختلالات رفتاری و شخصیتّی در كودكان و نوجوانان، ضعف در اعتماد به نفس و احساس خودارزشمندی (عزت نفس) است، بنابر این امروزه در اصلاح و درمان بسیاری از این اختلالات، پرورش و تقویّت احساس عزت نفس و اعتماد به نفس و مهارتهای فردی و اجتماعی آنان، نقش بسزایی ایفا می كند.

35 پیشنهاد ؛ از این رو با توجه به اهمیّت عزت نفس در رشد شخصیت و سلامت روانی كودكان و نوجوانان، در جهت تقویت و افزایش آن، موارد زیر به والدین و دست اندركاران تعلیم و تربیّت توصیه می شود:
1-روحیه دینی و ایمان مذهبی را در كودكان و نوجوانان تقویت كنید.
2- سعی كنید در برخورد با كودكان و نوجوانان، توانمندی های آنها را مورد نظر قرار دهید، نه ناتوانی ها را.
3- زمینه كسب تجربه های خوشایند از فعالیت های مستقل و آزاد را برای آنها فراهم كنید.
4-تجربه های موفقیت آمیز آنان را افزایش دهید.
5-قدرت تحمّل كودكان و نوجوانان را برای مواجه شدن با ناكامی های احتمالی افزایش دهید.
6- رفتار مصمّم و مطمئن و در عین حال مطلوب كودكان و نوجوانان را تقویت كنید.
7- كودكان و نوجوانان را در كنترل احساسات و عواطف خود یاری دهید.
8-مهارتهای اجتماعی كودكان و نوجوانان كمرو و فاقد اعتماد به نفس را افزایش دهید.
۹- آنان را با الگوهای رفتاری مطلوب آشنا كنید.
10-از انجام هر گونه رفتار تنبیهی و تحقیرآمیز درباره ی دانش آموزان خودداری كنید.
11- از مقایسه كردن دانش آموزان بپرهیزید و تفاوتهای فردی را مورد نظر قرار دهید.
12-در برخورد با كودكان و نوجوانان، ملایم و منطقی باشید.
13- اجازه ابراز وجود را به دانش آموزان خویش بدهید و به نظریات آنها احترام بگذارید.
14- نظریات خویش را به دانش آموزان تحمیل نكنید و آنها را به صورت ساده و عینی، قابل لمس و درك برای آنان توضیح دهید.
15- به دانش آموزان درحد توانایی هایش مسئولیت بدهید.
16- در انجام كارهای روزانه، آنها را هدایت، ارشاد و تشویق كنید.
17- به آنها در حد لزوم اجازه فعالیّت و بازی دهید.
18-در برخورد با آنان حالت پذیرندگی، و نه طردكنندگی داشته باشید.
19- از وابسته كردن بیش از حد دانش آموزان به خودتان بپرهیزید.
2۰- آنها را هیچ گاه با موضوعات خرافی نترسانید.
2۱- بین دانش آموزان تبعیض قائل نشوید و با آنان یكسان رفتار كنید.
22-هر چه كه آنها می خواهند به راحتی و سریع در اختیار شان نگذارید، به او فرصت دهید تا ارزش به دست آوردن و لذّت استحقاق داشتن را درك كند.
23-نسبت به احساسات و عواطف كودكان یا نوجوانان خود، بی تفاوت نباشید، آنها را به گرمی بپذیرید و تا حد امكان آنها را یاری كنید.
24-با آنها همانند دوستان صمیمی رفتار كنید.
25-توجه داشته باشید كه مشاجرات لفظی در خانه (میان پدر و مادر) در روحیه یا رفتار كودك یا نوجوان منعكس می شود.
26-به سرگرمی ها و تفریحات مناسب در زندگی كودكان اهمیت دهید و نسبت به آنها بی تفاوت نباشید.
27-محبّت شما نسبت به فرزندتان به صورت تظاهرات سطحی ابراز نشود. خالص ترین و سالم ترین محبت در تلاشی كه به طور روزمره برای اعطای اعتماد به نفس و استقلال به فرزندتان به عمل می آورید، جلوه گر می شود.
28-در محبّت كردن به كودكان، راه افراط یاتفریط را در پیش نگیرید، محبت متوسط توأم با صمیمیّت، اثر فراوانتری دارد.
29- به فرزندتان احساسی بدهید كه بداند دوست داشتنی و قابل احترام است، اما هرگز با او نوزادوار رفتار نكنید.
30-توقعات كودكان را در حدّ معقول و درست برآورده سازید.
31-هیچ گاه آنها را با القاب نامناسب صدا نزنید و از مسخره كردن آنها به طور جدی بپرهیزید.
32- در پرورش استعدادهای بالقوه دانش آموزان جدیّت به خرج دهید.
33-در شرایط آموزشی، بر